ท้าวผาแดงนางไอ่

คำชี้แจงจากผู้แต่ง เดือนเมษายน 2562 อากาศร้อน อยู่แต่บ้านไม่ใคร่ได้ไปเที่ยวไหน เหงา ๆนะคนแก่ยิ่งไม่มีงานทำเป็นเรื่องเป็นราว ก็ยิ่งอาการหนัก ก่อนเคยทำไร่ทำนา ว่าง ๆ ก็เดินไปดูต้นไม้ดูพืชไร่ ดูข้าวกล้าในนา ก็ผ่านวันเวลาไปไม่รู้ตัว แต่คน ว่างงานนี่เวลมันเดินช้าจังเลย ก็จึงคิดว่าหาเรื่องทำไม่ให้ว่างดีกว่า  เรื่องที่ทำก็พวกขีด ๆ เขียน ๆ นี่แหละ เขียนขาย หรือเปล่า เขียนเพราะอยากเขียน ไม่มีคนซื้อหรอก งานเขียนสมัยนี้ขายยาก เพราะคนเขาเล่นเนตกัน มีเรื่องราวให้ อ่านมากมาย  เราก็เลยเขียนทิ้งเอาไว้ ใครจะอ่านไม่อ่านก็แล้วแต่ เชื่อเถอะร้อยกรองเล่าเรื่องยาว ๆ แบบนี้มีแต่คน สมัยก่อนแหละเขียนและอ่านกัน สมัยนี้นิยมเขียนบทสองบทก็จบ ยุคสมัยมันเปลี่ยนไป แต่เราไม่ยอมเปลี่ยนเอง ก็ เขียนยาว ๆ นี่แหละ เอาไว้ให้คนอยากอ่าน ได้มีเรื่องให้อ่านบ้าง เริ่มเขียน ๓ เมษายน ๒๕๖๒ จบเมื่อวันที่ ๒๑  เมษายน ๒๕๖๒ รวมเวลา  ๑๙ วันพอดี ได้งานเขียน ๒๓๐ บท จบเรื่องจนได้ สบายใจครับ                                                                                  ขุนทอง ศรีประจง         ผู้แต่ง  ๒๓ เมษายน ๒๕๖๒ ลิลิตท้าวผาแดงนางไอ่ เริ่ม ๓ เมษายน 2562 ๑. ขอน้อมนบจบไหว้   คุณพระไตรรัตนา   พระพุทธาพิสุทธิ์   อุตตมะพระธรรม      สังฆนำสัตถุศาสน์ ประกาศแก่ผองชน   มิน้อยคนเลื่อมใส    ลางคนได้ออกบวช   ได้ผนวชเป็นภิกษุ   มุเพ็ญเพียรภาวนา บ้างศึกษาพระธรรม  จดจำแนวปฏิบัติ  จรรยาวัตรงามงด  ปรากฏด้วยอุบาสก ยกย่องคุณอุบาสิกา  ศาสนาจำรุญ พิบูลย์มาเนิ่นช้า   ศกล่วงสองพันห้า   เศษด้วยหกสิบสาม แลนา โคลงสอง ๒. ปางหนองแสน่านเจ้า สุทโธนาคอยู่เฝ้า  ปกป้องประชาชน ๓. คุมพลพันนับห้า เป็นหน่วยนาคราชกล้า  แกร่งกล้าฤทธิรง ๔. ตรงเขตเหนือน่านน้ำ เขตปกครองฝ่ายก้ำ  แห่งเจ้านาคสุทโธ แลนา ๕. โยธาทางฝ่ายใต้ ครองอยู่แถบนั้นไซร้  นาคเจ้าสุวรรณ ๖. พลสรรค์มีอยู่ห้า พันนาคก็เกริกกล้า   ปกป้องแปลงเมือง โคลงสาม ๗. สองนาคครองบ้านเมือง รุ่งเรืองสองฝ่ายเจ้า ยามรุ่งอรุณเช้า แจ่มแจ้งแสงทอง ๘. เรืองรองปลายขอบฟ้า สุริยาสาดส่องแจ้ง งามดั่งทิพย์เทพแสร้ง เสกไว้เรืองรอง ๙. มองทิชาชาติเช้า เหล่านกการ่อนร้อง เกาะกลุ่มบินว่อนจ้อง จักเข้าเขตราวไพร ๑๐. ได้ยินดุเหว่าแว่ว ดังขวัญแก้วเธอร่ำร้อง นึกว่าเสียงนวลน้อง ร่ำไห้แลโหยหา ร่าย ๑๑.  สองนาคราชเจ้า     สองเขาเพื่อนรักกัน  ครั้นโอกาสอันดี  มักจะมีชักชวน  เที่ยวไปป่วนทะเล เร่ร่อนไปกลางสมุทร  หยุดเล่นน้ำตีฟอง  เสียงกึกก้องกำปนาท  ดังฟ้าฟาดนที    เสียงต่อยตีครืนครืน  ต่างก็ชื่นสนุก ปูปลาทุกสลัด  แตกกระจัดกระจาย  ว่าน้ำหนีอลวล  บ้างก็บ่นดาเอา เจ้านาคบ้าพวกนี้ เล่นตีฟองอุบาท  หางโบกฟาดสบัด หัวมันฟัดกระจาย  ปูปลาตายเป็นเบือ   ซนเอาดเหลือนาคราช สอง มิพลาดชมดง เข้าป่าพงชอบล่า จับสัตว์ป่าพอใจ  ได้อาหารพอดี  มีมากมายแบ่งปัน สองสุขสันต์สนิทสนม ต่างรักใครนิยม   ชื่นชมกันไม่น้อย     วันเคลื่อนนับเดือนคล้อย   สืบสร้างสัมพันธ์ โคลงสี่ ๑๒. ปางศรีสุทธเจ้า นาโค เดินป่าจับสัตว์โต ชื่อช้าง จัดการแบ่งพูดโห พูดใหญ่ จึงฝากถึงเพื่อนบ้าง แบ่งได้มากมาย ๑๓.สุวรรณนาคนั่น ยินดี เขาแบ่งมากมายมี พูดเนื้อ อร่อยยิ่งเปรมปรีดิ์ รักเพื่อน โอกาสมีอาจเอื้อ ตอบด้วยน้ำใจ ๑๔. สุวรรณนาคเจ้า ใจงาม มิชอบฆาตกรรมตาม แต่รู้ กบเขียดปูปลายาม ออกล่า สัตว์ใหญ่มิค่อยสู้ จักล้มปล่อยไป ๑๕. คราหนึ่งจับเม่นได้ หนึ่งตัว แบ่งครึ่งห่างจดหัว เรียบร้อย ฝากถึงเพื่อนมิกลัว มิอิ่ม ขนเม่นอีกเล็กน้อย ฝากให้แปลกดี ๑๖. ศรีสุทโธเปิดแล้ว แปลกใจ นิดหน่อยเองไฉน ฝากข้า กูฝากนั่นตัวใหญ่ แบ่งครึ่ง คชสารกูกล้า ฝากให้เพื่อนไป ๑๖.ใยขนมันใหญ่แท้ แน่นอน คงยิ่งกว่าพวกกุญชร นั่นน้อย ขนเล็กแต่เนื้อตอน กูแบ่ง ให้แล ยังมากมายหาบห้อย หาบเนื้อพลายสาร ๑๗. มารมันมอบเม่นแม้้ นิดเดียว ขนกลับใหญ่นักเชียว แน่แล้ว มันโตกว่าช้างเจียว จริงแน่ บักเพื่อนคงมิแคล้ว คิดได้กลโกง ๑๘. ตายโหงเพราะนาคเจ้า สุทโธ มักโกรธมักโมโห กราดเกรี้ยว มิเคยพบเม่นโต ใยเล่า เทียบดูเพื่อนลดเลี้ยว หลอกได้แบ่งมา ๑๙. ขนมันโตกว่าช้าง เส้นขน ให้แบ่งแผงเล่ห์กล แบ่งให้ หน่อยเดียวแบ่งมาจน เจ็บจิต กูแฮ เอาส่งคืนมันได้ ฝากให้คืนพลัน ๒๐. สุวรรณนาคเจ้า เย็นใจ รีบเร่งขอพบนัย เรื่องรู้ เพื่อนเราอย่าโกรธใย เพราะเม่น ตัวเล็กเราก็สู่ แบ่งให้พอควร ๒๑. เชิญชวนนึกก่อนนี้ สองเรา รักใคร่กันมิเบา แน่แท้ มีลาภแบ่งลาภเอา ลาภครึ่ง แลนา แบ่งเม่นตัวเล็กแล้ เล็กน้อยเนื้อมัน ๒๒. โกรธกันเพราะแค่นี้ มิดี เพื่อนเอง เอาใหม่หากจักมี โชคบ้าง จับตัวใหญ่อีกที คราแบ่ง เกินครึ่งมอบแกล้าง ผิดให้แก่เรา ๒๓. คืนแกมันเล็กน้อย เอาไป มิอยากกินของใคร เล็กน้อย มิฟังโกรธดังไฟ ลุกท่วม แถมตบตีด่าป้อย โกรธร้ายโทโส ๒๔. นาโคคอยปัดป้อง ห้ามปราม อย่าเพื่อนมันมิงาม แบบนี้ เราผิดเพื่อนคุกคาม มิว่า เราบ่ผิดเราชี้ บอแล้วความจริง ๒๕. ตัวหมาเท่าเม่นได้ เทียบดู นิดหน่อยเนื้อหนังกู บอกให้ คนละครึ่งแบ่งตู ปันส่วน จริงแล มิหลอกเราก็ได้ เทียบได้คำยืน ๒๖ คืนไปมิรับไว้ ของเอ็ง แกเพื่อนเส็งเคร็ง ลดเลี้ยว มิซื่อต่อเพื่อนเล็ง เอาเปรียบ กูฤๅ มาต่อยตบตีมึงเบี้ยว ส่วนให้แบ่งกัน ๒๗.สุวรรณนาคเจ้า โมโห ดุด่าเรื่องใหญ่โต โกรธเกรี้ยว ตบตีกัดพาโล ข่มเพื่อน สุทธเอาแต่เลี้ยว หลบป้องเกรงใจ ๒๘. มันเล่นแรงแบบให้ ถึงตาย  แลฤๅ จำต่อยตบประปราย อดไว้ สุวรรณโกรธมากมาย มิผ่อน สุดที่จะทนได้ สดท้ายต่อยตี ร่าย ๒๙.  มีโทสะรุมเร้า  สองเจ้านาคราชแรง  แข็งข่มกันมิหยุด สุดจักยับยั้งได้  ก่อเกิดไฟลามรุก อุกอาจ เกิดสงตรามลุกลามกันใหญ่โต โกรธาบ้าอำนาจ  หวังพิฆาตเข่นฆ่า  กรีฑาทัพต่อสู้  เกณฑ์งูน้อยงูใหญ่  รุกเข้าไปประจันเข้าฟาดฟันศัตรู  งูเหลือมรุกเข้าใส่  จงอางไล่พ่นพิษ  หวังปลัดชีพแมวเซา  งูเห่ามิ ยอมถอย พวกงูน้อยแตกพ่าย ลายพร้อยงูสามเหลี่ยม ยอดเยี่ยมเขียวหางไหม้  ว่องไวเขียวกาบหมาก   หายากแสงอาทิตย์ วิจิตรหลามลวดลายร้ายมากสิงดงดำ นำพวกเข้าไล่ฟัด นายสั่งกัดสั้งขบ  รุกรบ กันพัลวัน  ทัพงูมาพร้อมสรรพ์ ฟาดฟันให้บัลลัย ล้มตายไปเป็นเบือ เพื่อเจ้านายนาคราช  พิฆาตกันมิหยุด  โคลงสอง ๓๐. สองนาคราชเจ้า   สองต่างรุกรบเร้า    ผ่านพ้นคืนวัน ๓๑. หลายเดือนผันผ่านได้   รบยิ่งรุนแรงไซร้     เดือดยิ่งทุกแดน ๓๒. สองนาคราชเก่งกล้า ปล่อยฤทธิ์ลือโลกหล้า   สั่นสะท้านทั่วแดน ๓๓. แสนปั่นป่วนยิ่งแล่ว หนองนี่คงมิแคล้ว   จักได้ภินท์พัง ๓๔. ดินยังถล่มรอบด้าน แนวฝั่งยากจักต้าน  หมู่เจ้าตีกัน ๓๕. สรรพสัตว์ต่างเดือดร้อน โดนไล่รุกกวาดต้อน  หลีกเร้นหนีตาย ๓๖. หลากหลายหลบมิพ้น ตายดับก็หลากล้น  แต่น้อยหลีกทัน ๓๗. แถนพลันพบเรื่องร้าย มิปล่อยจำให้ย้าย     ห่างท้องถิ่นไป ร่าย ๓๘.  ภัยเกิดแถนสะดุ้ง  มุ่งสอดส่องบนฟ้า  หมู่เมฆาสบายดี  มิมีใครเดือดร้อน  ย้อนส่องลงดูโลก ใครทุกโศกกันหนอ  พอได้เห็นเรื่องใหญ่  สองนาคไซร้ฟัดกัน  มันบ้าบอทั้งคู่  สู้กันจนเลอะเลือน สะเทือนคุ้งแม่น้ำ  กรรมปูปลากบเขียด  เบียดเบียนเขาทำไม ตัวใหญ่กันเสียเปล่า เอาแต่ขี้โมโห โต่แต่กายด้อยปัญญา  ควรศึกษาพระธรรม  น้อมนำมาปฏิบัติ จัดการบ้านการเมือง ให้รุ่งเรืองจำรัส  ให้วิวัฒน์จำรูญ  บ้านเมืองพูนสวัสดิ์ ศิริพิพัฒนา ทวยประชาร่มเย็น เป็นแนวทางผู้นำ มีคุณธรรมคู่ควร ทุชนชวนนอบน้อม  เต็มใจโอนอ่อนพร้อม   กราบเกื้ออวยพร แลนา โคลงสอง ๓๙. กูเจ้าแถนอยู่ฟ้า จำล่วงลงสู่หล้า   หยุดได้พวกมึง ๔๐. ปูปลาถึงดับดิ้น ตายดับแทบหมดสิ้น   เนื่องด้วยพวกมึง ๔๑. ถึงรบเพราะเหตุอ้าง เพียงแค่เม่นใช่ช้าง   แย่งได้แย่งดี ๔๒. มีอย่างไหนท่านเจ้า นาคราชรบเร้า    แย่งเนื้อเม่นกัน ๔๓. น่าขันนักพวกบ้า เป็นเจ้ายังชั่วช้า   แย่งเข้าของกิน ๔๔.ตัดสินนับแต่นี้ พาพวกจงหลีกลี้   ห่างห้วงหนองแส ๔๕. ฝืนแลกูจักให้ วิบัติล่มจมไซร้     สาบให้จมดิน ๔๖. ยินฟังกันทั่วถ้วน ปักข์หนึ่งไปกันล้วน   อย่าได้เหลือหลอ ๔๗. องค์แถนบอกสั่งเจ้า สองนาคราชเฝ้า   นอบน้อมรับคำ ๔๘. จำยอมพลาดผิดแล้ว ยามเมื่อจิตผ่องแผ้ว   ค่อยรู้ที่ควร ๔๙. ชวนสองนาคราชเจ้า  เฝ้าฟังแถนสั่งการ  เพราะคิดพาลทะเลาะ  มิเหมาะมิควรการ แถนท่าจึงลงโทษ มิโกรธมิเคืองขุ่น  บุญจักได้โยกย้าย หมายหาที่เมืองใหม่  มิใช่เรื่องยากเข็ญ เห็นควรแยกทางกัน สุวรรณไปทางนี้  โชคดีส่วนทางนั้น สุทโธผันผายไป  สองนาคได้หารือ ถือ ถือเป็นข้อตกลง คงพาเหล่าบริพาร ประมาณนับห้าพัน พร้อมสรรพ์ก็เครื่อนย้าย แยกกันไปขวาซ้าย    ต่างริ้วงามขบวน  ๕๐. ส่วนสุทโธมุ่งซ้าย มุดดิน เป็นปล่องทางเดินยิน ร่ำร้อง พลไพร่เคลื่อนเลาะหิน เป็นแหล่ง ทางอุทกไหลต้อง เกิดน้ำโขงชล ๕๑. บนสองฟากฝั่งกว้าง พอควร งามแง่สองฝั่งชวน ชื่นแม้ นานาแมกไม้มวล ดาดาด แลนา ลางผลิดอกงามแท้ แต่งแต้มริมของ ๕๒. องค์แถนตรองถี่ถ้วน สั่งความ ใครแต่งทางลุตาม ล่วงแล้ว ทะเลปล่อยลงยาม ชลเอ่อ นองแล จักปล่อบปลาบึกแก้ว เกิดได้แพร่พันธุ์ ๕๓. สุทโธสรรค์แต่งได้ ดังหมาย ชองล่วงทะเลปลาย สุดได้ ปลาบึกเกิดโขงคลาย แถ่นมอบ พรแล โดดเด่นของนักไซร้ เมื่อได้บึกมี ๕๓. ศรีสุทธนาคสร้าง บาดาล ลึกล่างลำโขงสาน สืบเค้า สัตตนาคนหุตนาน จนชั่ว นานแล คนร่ำลือนาคเจ้า อยู่ใต้ลำของ ๕๔. เพราะของไหลล่วงด้าน สมุทร พระท่านแถนพิสุทธิ์ เสกให้ ปลาบึกก่อเกิดอุด- ตมยิ่ง แลนา มีแหล่งเดียวแถนให้ อยู่น้ำลำของ ๕๕. ครองเมืองสัตตนาคได้ นับนาน เป็นสุขแสนสราญ เนิ่นช้า มีบุตรหนึ่งเบิกบาน นักยิ่ง ยามว่าภังคีกล้า เก่งกล้าชาตรี ๕๖. ธสอนธสั่งเจ้า ภังคี ศิลปะวิชชามี ไม่น้อย อีกมวลเดชฤทธี ควรนาค รู้แล นาคหนุ่มสาวนับร้อย จัดให้บริวาร ๕๗. กล่าวสุวรรณนาคเจ้า จรไกล ขวามุ่งหลายวันใจ จักสร้าง ธารชลอยู่อาศัย บึงบ่อ ปลายเชื่อมหมายดุจอ้าง จักให้ลงทะเล ๕๘. คนเรียกแนวน้ำน่าน งดงาม ตามเชื่อสุวรรณนาม นาคนี้ สัตย์ซื่อรักสวยยาม จักก่อ ธารอยู่อาศัยชี้ ขีดให้ทางตรง ๕๙. ภูมิสถานก่อสร้าง สวยสม งามถิ่นเอกอุดม กล่าวอ้าง ผองชนต่างชื่นชม ลือเลือง เมืองน่านงามยิ่งสร้าง ไม่แพ้เมืองสวรรค์ ๖๐. สันติศิริได้ เกิดมี เย็นยิ่งนาคบุรี ก่อเกื้อ จำเรืญรุ่งเรืองดี นานเนิ่น เมืองเจริญเทพเอื้อ ส่งให้เกษมศรี ๖๑.  นาคบุรีศรีสุทโธ   ภิญโญยิงจำเริญ   ดำเนินมานับนาน  สุขสราญนาคประชา พากันชื่นและชม สมควรยกยอย่อง  เห็นพ้องเพราะท่านเจ้า  เอาภาระปกครอง ผองนาคน้อยนาคใหญ่  ใครเดือดร้อน ลำบาก หายากปลาเขียดกบ พบสุทโธพ่อเจ้า   เอาภาระป้องปลด  เสกได้หมดวิชาคุณ หนุนให้เกิด ฟ้าฝน ดลให้น้ำนองทุ่ง มุ่งดึงปลาวางไข่   ให้กบเขียดร่ำร้อง  เต็มห้วยหนองบึงบาง  สร้างอุดมสมบูรณ์ บึงบางพูปูปลา  นานเขียดแลกบ  สบใจประชานาค มิลำบากแล้วไซร้ ได้พ่อเจ้าเมตตา พากันมาแซ่ซ้อง เนืองแน่นนาคร่ำร้อง   พ่อเจ้าจงเจริญ ฯ โคลงสี่สุภาพ ๖๒. เพลินใจทุกหย่อมหญ้า ชาวเมือง ตกแต่งแปลงเรือนเรือง รุ่งแล้ว เย็นนักยิ่งบ่เคือง เป็นอยู่ งามยิ่งดังเมืองแก้ว แต่ล้วนสะดวกสบาย ๖๓. หลายเดือนผันผ่านได้ มงคล เกิดหน่อนาคเพียบพล เดชกล้า ภังคีชื่นนาคตน ประเสริฐ ศรีสุทโธอิ่มหน้า บุตรน้อยเกิดมา ๖๔. เวลาผันผ่านได้ เดือนปี เด็กหนุ่มนามภังคี ชื่นหน้า พวกผองต่างมากมี กินเที่ยว เพลินเล่นทุกย่านกล้า เลียบล้วนสนุกสนาน ๖๕. ปูปลาย่านน้ำนั่น มากมาย ปลาบู่ดุกสวาย กดสร้อย ช่อนกระดี่ปลากราย วนวุ่น เหยื่อมดผ่านนับร้อย แย่งยื้อฮุบกัน ๖๖.กระเบนกระสูบย้าย ล่องไป แหนจอกแหวกทางไว ผ่านพ้น กระพงบู่แลไหน หายห่าง ปลาช่อนงูเห้าค้น เหยื่อได้ยินดี ๖๗. มีกดซิวแก้วแก่ง คางเบือน กระสูบลอยลางเลือน ห่างพ้น ดุกอุยบึกแลเหมือน เล็กอยู่ คอยหลบทางแต่ต้น ห่างเจ้าชะโด ๖๘. ตะเพียนขาวแปลกเจ้า สีทอง นวลจันทร์แผนนวลผอง แจ่มหน้า เทโพชอบปรองดอง นิลหนุ่ม ปลากะพงปลาบ้า ตื่นเต้นแตกกระจาย ๖๙. ภังคีมากเพื่อนพ้อง มัสยา แหวกว่ายวนธารา สนุกล้น โลดไล่จับกันพา สนุกยิ่ง ลืมเหนื่อยกันแต่ต้น สุดท้ายเหนื่อยแรง ๗๐. บางคราวชวนนาคน้อย นาคี แปลงรูปนวลนารี แช่มช้อย โลดไล่เกาะกุมมี ใจร่วม นักเอย นวลต่างหวังติดต้อย อยู่ใกล้ภังคี ๗๑. นาคีนางที่ต้อง ตาใจ เลือกสมัครรักใคร่ คู่จ้าว ฐานะเท่าเทวี นาคราช ร่าย นาคหนุ่มสาวมักห้าว เลือกไว้เคียงครอง ๗๒.เมืองสุวรรณโคมคำ   ตำนานพญาขอม  เป็นจอมเจ้าปกครอง  ผองประชาร่มเย็น  ต่างเป็นสุขมากมี   ต่างเป็นศรีสวัสดิ์ แจ่มจำรัสดำเนิน  จำเริญด้วยการเกษตร  มากมายเขตพาณิช ประกอบกิจค้าขาย มีมาก มายโรงงาน ทำจักสานหัตถกรรมบ้านเรือดูงดงาม พระอารามลำดับ  ผู้คนรับศาสนา  พากันก่อกุศล ส่งผล ให้ร่มเย็น  เป็นเมืองที่สุขสงบ พบแม่เจ้าชายาพระนามว่าจันทร์เทวี  นางเป็นศรีแห่งเมือง  งามประเมืองดุจ ดาว  พิมพ์แพรวพราวดังอัปสร บังอรมีหนึ่งธิดา ลือว่านางงามล้ำเป็นสาวงามเลิศซ้ำ  กว่าอคว้นเขตคาม โคลงสอง ๗๓. งามเลิศคือไอ่แก้ว งามแม่งามลิศแล้ว     ลุ่มฟ้าชวนชม แม่เอย ๗๔. ผมนางดำขลับคล้าย ปีกภุมรินย้าย      เคลื่อยซ้ายสลับบิน ๗๕. ผินพักตร์นวลเจิดจ้า งามดุจจันทร์ส่องฟ้า    สาดพื้นโลมดิน โคลงสาม ๗๖.  นิลเนตรดังเนตรทราย พะแพรวพรายแจ่มแจ้ว ใสดั่งใสลูกแก้ว เนตรน้อยยียวน แม่นา ๗๗.  ยงลขนงโก่งงาม ยามเพ่งดังโก่งก้าน คันศรงามทุกด้าน แช่มช้อยนวลขนง ๗๘. ตรงศององามนุช  ดูดุจหงส์แช่มช่อย อวดอ่อนอรเรียบร้อย เทพสร้างเสกมา ๗๙. โสตามาลาแซม สายหยุดแกมกลิ่นฟุ้ง จำปีหอมคละคลุ้ง เสียบไว้แซมผม ๘๐.  ชมปรางคำไอ่น้อง ผ่องชมพูยั่วแย้ม ชวนชื่นชมสองแก้ม ยิ่งยิ้มใจสลาย ๘๑. อิ่มโอฐสายสวาดิ์ นุชนาถอวบอิ่มพริ้ม งามช่างงามจิ้มลิ้ม ชาดไล้งดงาม ร่าย ๘๒. ฟันถี่งามสะอาด  ขาวพิลางเพียงสังข์  ตั้งตรงคอกลมกลึง  พึงพิศชมสองไหล่ คอสวมใส่ชุดประดับ   งามระยับเพชรพลอย  นวลไอ่น้อนน่ารัก พิมพ์สะพักชวนชื่นร่างกลมกลืนสมส่วน   แพรพรรณชวนชื่นพิศ   ลายพิจิตรพิไล ซิ่นหมี่ไหมลายพร้อย สมไอ่น้อยนางงาม ยามแม่เดินย่างย้าย  สองเนตรคมชะม้าย   โลกเพี้ยงล่มสลาย แม่เอย โคลงสี่สุภาพ ๘๓. กลับกลายเป็นข่าวให้ เลื่องลือ งามล่มเมืองระบือ ไอ่แก้ว ปากต่อปากกระพือ ทีปทั่ว เขตข่อเขตเลื่องแล้ว ไอ่น้อยงดงาม ๘๔. ยามสาวงามเลิศล้ำ โฉมสอาง วันพระนวลไอ่นาง จากคุ้ม ชมสวนบ่อยเดินทาง ผองเพื่อน หกเจ็ดนางคอยตุ้ม แวดล้อมบังอร ๘๕. ยามจรสองฝั่งใกล้ ริมทาง หนุ่มแก่แอบดูพลาง แซ่ซร้อง งามนักไอ่คำนาง งามแม่ งามเยี่ยงอัปสรจ้อง จากฝ้าลงดิน ๘๖.หนุ่มแก่ชวนชื่นหน้า ชื่นชม รักใคร่นวลไอ่สม ลูกเจ้า งามตายิ่งงามคม งามเสน่ห์ งามแม่งามยิ่งเย้า ยั่วเย้าเสน่ห์นวล ๘๗. ต่างเขตชวนเที่ยวบ้าน พญาขอม ช่มป่าชมเมืองดอม เผื้อไว้ สาวงามยิ่งยินยอม ผูกมิตร แลนา ดียิ่งอาจคู่ได้ คู่ไว้สัมพันธ์ ๘๘. โชคดีอาจพบน้อง ไอ่คำ ยามแม่เดินเที่ยวนำ พี่น้อง ชมสวนงามจดจำ ใจสั่น เจียวนา โฉมแม่งามล้วนต้อง สุดต้องเต็งใจ ๘๙.  ชุมชนขวักไขว่ล้วน หนุ่มจร ไกลถิ่นยินข่าวอร ไอ่น้อย งามเหลือพบบังอร สักครู่ บุญยิ่งพบแหวนสร้อย ค่าล้ำอเนกอนันต์ ร่าย ๙๐.  เมืองผาโพงข่ากระพือ  ลือกันทั่วพญาขอม   งามพร้อมนาถธิดาเดียว  นิลเนตรเขียวมรกต  งดงามเยี่ยง นางฟ้าสง่าเยี่ยงสาวสวรรค์  ชวนใฝฝันพบหน้า  ชวนให้กล้าเดินใกล้  ชวนใคร่ร้องทักทาย  ชวนให้หมายสนิท  ชวนให้ชิดเคียงใกล้   บ้างก็ใส่ความแผก  แตกต่างกันออกไป  นางไอ่ผิวสีทอง  สองแก้มนวชมพู สองใบหู กลมเรียว  สีเขียวใสนิลเนตร งามเกศเกล้าดำขลับ  หลายฉบับบรรยาย ยินถึงนายผาแดง จึงแต่งคนไปหา เอาตัวมาสอบถาม เรื่องนางงามเป็นไฉน ฟังมากจนคลั่งไคล้  ชอบนางไอ่สำคัญ มิทันจะเห็นตน ดังถูกมนต์ มัวเมา เหงายามมิมีข่าว  ยินเรื่องสาวก็สว่าง  ช่างแปลกใจยิ่งนัก กูจักใคร่ได้เห็น นางจักเป็นไฉน  นานวันยิ่ง คลั่งไคล้ ตกลงเดินทางไซร้   อยากได้เห็นนาง โคลงสอง ๙๑. พลางชวนพวกพี่น้อง มาเถิดเป็นเพื่อนพ้อง ใคร่ได้อุ่นทรวง พี่เอย ๙๒. ดวงดีนักพี่เลี้ยง หนุ่มแน่นฟังชวนเพี้ยง พรั่งพร้อมมากัน ๙๓.ฉกรรจ์นักเหนุ่มเหน้า ฟังว่าจักเดินเข้า ป่าไม้ไพรพง แลฤๅ ๙๔. จงใจชอบตอบถ้อย ผองเรามิใช่น้อย จักต้อยติดตาม พ่อเอย ๙๕. ยามสุขมีสุขพร้อม ยามทุกข์เราห้อมล้อม บ่ได้ทิ้งกัน แลนา ๙๖. สรรมาผองหนุ่มเหน้า เป็นหกคนแล้วเจ้า เท่านี้เพียงพอ ร่าย ๙๗. ขอใจใจก็พรัก  ขอฮักฮักให้มา  พระพี่ยาของน้อง  ผาแดงต้องขอบคุณ บุญอ้ายที่เป็นห่วง ยามจักล่วงเดินดง ยามเข้าพงเขาเขิน  เดินมีเพื่อนอุ่นอก  ถึงพงรกมิกลัว  ตัวข้อขอขอบคุณ  บุญหลากเหลือล้นเกล้า  รับนำเข้าใส่หัว  มิเกรงกลัวภัยแล้ว  คุณพระช่วยคลาดแคล้ว ห่างสิ้นโภยภัย แลนา  โคลงสาม ๙๘. ออกไปกันแต่งเช้า มุ่งป่าเขาไพรกว้าง หดหู่ใจอ้างว้าง ห่วงบ้านเรือนตน แลนา ๙๙. ครบคนออกเดินจร สูดงดอนมิช้า สายแดดจักแรงกล้า เร่งร้อนรีบไป ๑๐๑. ไวหน่อยหนาพี่ท่าน ผ่านจากเขาลูกนี้ รกป่ามากกว่านี้ อยากให้ชมไพร ๑๐๒.  ใช่หญ้าแต่เรียกเพ็ก  ไผ่พันธุ์เล็กใบหนา  แตกกอมาเป็นดง  สัตว์ป่าคงชื่นชอบ  ใบกรอบอ่อนรสหวาน เก้งกวางฟานชอบเล็ม   กินอิ่มเต็มแน่นท้อง  ช้างยังจ้องมาเล็ม เต็มอิ่มแล้วจากไป โน่นป่าไผ่หน้าฝน งดงาม จนใบดก ปกคลุมมืดพงหนา งามประดูเต็งรัง  งามกระสังหนามดก หมากตีนครกเหลืองอร่าม  ลูกมันงาม น่ากิน ถวิลหามานาน รสหอมหวานจับจิต ชิมติดอกติดใจ ผ่านดงใหญ่มืดครึ้ม  มิลืมเลือกลัดเลาะ เสาะทาง ไปให้ผ่าน หลายด่านหุบเขาเขิน เดินกันแสนเมื่อยล้า  วันเวลาเชื่องช้า  เหนื่อยเส้นหมดแรง โคลงสี่สุภาพ ๑๐๓. แข็งขันเดินไม่ยั้ง กึ่งเดือน พักอยู่ยอดดอยเหมือน ทุ่งข้าว แลไกลแค่เล็งเลือน มีป่า กอไผ่ตาลมะพร้าว ใช่บ้านเมืองคน ๑๐๔. มาจนจะสู่ห้อง โคมคำ  แลฤๅ หายเหนื่อยเรากระทำ เรียบร้อย พานายดุ่มเดินนำ ถึงที่ เมืองแห่งนางหนูน้อย แม่แก้วไอ่คำ ๑๐๕. นำมาถึงถิ่นแล้ว ผาแดง มาหยุดพักเอาแรง ก่อนน้อง ริมธารหลากสีแสง บานเบ่ง แลนา บุปผชาติจดจ้อง ช่างคล้ายคนสรรค์ ๑๐๖. พลันเสียงคนร่ำร้อง แว่วมา ดังหนึ่งเสียงกานดา คึกครื้น ชมสวนต่างเฮฮา คงเล่น กันนา มาแอบดูลึกตื้น เล่นน้ำฤๅไฉน ๑๐๗. ไปกันพวกพี่เลี้ยง เร็วพลัน นับเนิ่นมิผายผัน กลับได้ เย็นมากค่อยมากัน ดูแปลก เงียบนิ่งมิบอกให้ ใคร่รู้เรื่องใด ๑๐๘. อะไรกันเล่าอ้าย บอกที ไปพบเรื่องมิดี อุบไว้ ฤๅพบเห็นภูตผี เชิญเล่า แลนา เอาแต่นิ่งเป็นใบ้ หมดแล้วทุกคน ๑๐๙. จนผ่านสักครู้ได้ บอความ ผองพี่พบสาวงาม เล่นน้ำ สุดสวยยิ่งมัวตาม ชมอยู่ นาพ่อ มีอยู่คนงามล้ำ นั่งร้อยมาลัย ๑๑๐. ผองพี่แอบส่งให้ สัญญาณ หลอกเหล่านวลนงคราญ เลิกแล้ว ชวนนางที่ยวสวนสาน มิตรก่อ  ใจก่อใจผ่องแผ้ว ชอบล้วนใจดี ๑๑๑. พี่สาวพาน้องนุช เที่ยวเพลิน เหน็ดเหนือยหยุดพักเดิน สระแก้ว แลธารฉ่ำเย็นเกิน เย็นยั่ว ใจนา ลงเล่นธารกันแล้ว ร่ำรองเพลงเพลิน  ๑๑๒. ผูกมิตรมิตรก่อเกื้อ ผองเรา ครบคู่ครบนงเยาว์ พี่น้อง อีกหนึ่งโฉมเฉลา งามยิ่ง งามเยี่ยงอัปสรจ้อง สั่นสะท้านยำเกรง ๑๑๓. พี่เลี้ยงเองบอกเล่า  พบนงเยาว์ห้านวล  งามยียวนบังอร ดังอัปสรจากสวรรค์ งามแจ่มจันทร์ทุกผู้ ตะลึงดูลุ่มหลง จึงตรงไปทักทาย เธอทั้งหลายใจดี ผองพี่ฝากน้ำจิต พวกเธอคิดเมตตา ชวนพาทีไต่ถาม ยามแยกพบต่อสอง แจ้งความต้องประสงค์ นวลอนงค์รับไว้  ชะรอยได้สายแนน เกาะแขนพบจับคู่ ดูราบรื่นชื่นจิต จนสนิทสนม ได้เฝ้าชมน้องน้อย ถ้อยปราศัยตาถาม น้องนามงามไอ่แก้ว  งามเลิศแล้วเกินใคร จักเทียบได้ในหล้า  เป็นธิดาพ่อเมือง เลื่อชื่อพญาขอม งามพร้อมนักจรรยา  งามทีท่าอีสตรี ดูสมศรีสมง่า ดังนางฟ้าเธอจร จากอมรเมืองฟ้า  มาอวดโฉมในหล้า  แปลกแท้ผาแดง พ่อเอย โคลงสี่สุภาพ ๑๑๔. แจกแจงผองพี่เลี้ยง รายงาน ดูนี่มวลหลักฐาน คู่อ้าย ผองนางที่สำราญ เทียวท่อง ชมสวนอยู่พาย้าย ย่างเข้ามาเยือน พ่อเอย ๑๑๕. เหมือนอสนิบาตต้อง มึนมัว มิคาดงามนักกลัว หลอกข้า ขอจับมือมีตัว ตนอยู่ นาพี่ เขาดุกับว่าบ้า ค่อยรู้สึกตัว ๑๑๖.มัวแต่แตกตื่นข้า ขออภัย งามยิ่งงามเหลือใจ แปลกแล้ว เมืองบนอยู่แสนใกล แสนห่าง นาแม่ มีเหล่าอัปสรแก้ว จากฟ้าลอยลง ๑๑๗. คงมึนเมาน่าท้าว ผาแดง เธอนี่ใช่จำแลง จากฟ้า พวกเธอพี่สาวแฝง สวนอยู่ ปล่อยอีกคนน้องหล้า นั่นแล้วนางสวรรค์ ๑๑๘. สาวงามยามยั่วยิ้ม พิมพ์ใจ เธอว่าพวกเราใช่ ยอดสร้อย กัญญาเยี่ยมสดใส นางโน่น นางนั่งสอดงานร้อย อวดสร้างมาลัย ๑๑๙. เออนี่อยากพบพ้อง นวลนาง จริงแน่อย่าแคลงคลาง บอกให้ แอบไปหลบทุกทาง แอบก่อน พวกพี่จะจัดได้ พวกเจ้าพบกัน ๑๒๐. ขันนักพวกพี่เลี้ยง คุยโต บอกอ่อนงามพาโล เลิศล้ำ อยากเห็นสมคำโว ฤๅนั่น จึงลอบแอบไปก้ำ ที่น้อยพักกาย ๑๒๑. สายใจเจ้านั้งร้อย มาลา มองแค่หลังงามตา นักเจ้า ผินพักตร์หน่อยเถิดนา หนอแม่ มิยอมผินนานเข้า รุ่มร้อนรึงใจ ๑๒๒. ศาลาริมท่าน้ำ คงดี แอบพุ่มผักตบหนี หลบหน้า ลอยคอแอบดูที มิห่าง อยากจักเห็นน้องหล้า เมื่อใกล้ชัดดี โคลงสามสุภาพ ๑๒๓. ผองพี่เลี้ยงจัดการ สานพ่มผักตบให้ เจาช่องตรงกลาวไว้   แอบซ่อนแอบมอง ๑๒๔. ลองลงน้ำซ่อนดู อยากจักรู้แบบนี้ ยามแอบหลบหลีกลี้ ซ่อนได้แน่นอน ๑๒๕. ลงทางเหนื่อสายน้ำ ผุดดำลอยล่องช้า จดจ่อนางไม่ช้า อยู่ใกล้ศาลา แม่เอย ๑๒๖. งามตานักนวลนาง ช่างงามนักแม่เจ้า งามแม่งามยวนเย้า ฮักล้นเหลือใจ แม่เอย ๑๒๗. นบนานนัยจดจ้อง มัวมองนางเนิ่นช้า เหน็บหนาวแทบเป็นบ้า เจ็บแท้เหน็บกิน ๑๒๘. ยินเสียงผองพี่เลียง มายืนเคียงน้องน้อย ชวนนางจงเคลื่อนคล้อย ท่าโน้นจึงดี ๑๒๙. พี่เลี้ยงห้านวลนาง  ต่างมีคู่เกี่ยวแขน  แสนน่าชมน่าชื่น  ดูระรื่นพึงใจ ได้พบเพื่อนพันผูก ปลูกรักสนิทสนม ได้มิตรชมเพื่อนชาย ต่างสมหมายความรัก ต่างสมัตรสมานสม  สองภิรมสราญ ต่างเบิกบานดวงจิต  ชื่นสนิทดวงใจ  มากรักในน้ำคำ  มากสิ่งพร่อพรอดบอก มากหยิกหยอก ยั่วเย้า มากที่เคล้าคลอเคียง มากเสียงอ้อนออเซาะ  มากเสนาะเสียงเพลง  มิยำเกรงอายกัน   สายสัมพันธ์เจริญ  เกินจะหยุดยับยั้ง  สองฝั่งฝากไมตรี  สองต่างมีความรัก  สองต่างปักใจมั่น สองไฝ่ฝั้นน้ำจิต  มากน้ำมิตรไมตรี  ต่างมีใจสมัคร  จะขอรักผูกพัน  ปลงใจมั่นแน่วแน่ เป็นรักแท้จากจิต ขอเชยชิตเป็นคู่ ขอเคียงอยู่เป็นสอง  ขอครองคู่ชั่วนาน  ตลอดกาลชีวัง  ห้าคู่ดังกล่าวอ้าง ต่างชวนกัน มาเฝ้า ท่านเจ้าฟ้าผาแดง  แจ้งประสงค์ได้โปรด โผดผายให้พวกเฮา  มีคู่เคล้าเคียงคอง  รับรองมี ใจภักดิ์  รักกันแท้จากจิต  หวังเชยชิดเคียงครอง เป็นคู่สองตลอดไป ท้าวจึงดีปรารภ ครบห้าคู่พอดี มีเรื่องเป็นมงคล อย่ากังวลเข้าใจ ขอให้ได้ครองคู่  อยู่เป็นามีภรรยา  อย่าลืมพากับบ้าน ไปพบพาน พ่อแม่ ขอแต่ท่านลุโทษ โปรดให้สองรักกัน ผูกสัมพันธ์สนิท อยู่ใกล้นชิดคู่ซ้อน  จงอยู่เย็นอย่าร้อน ช่วยสร้างสัมพันธุ์ โสดเทอญฯ โคลงสี่สุภาพ 130.  ผาแดงฝันใฝ่น้อง ไอ่คำ จนอยู่ยากจึงจ่ำ จากห้อง รอยบุญก่อเกิดกรรม ปางก่อน จึงจ่องจูงจนต้อง จากบ้านเมืองมา 131.  รักเอยเพียงข่าวรู้ นางงาม จนพี่ออกติดตาม แต่บ้าน ละเมืองบ่คิดยาม รักรุ่ม รนแฮ หวังแต่พบนางต้าน อยากต้านต่อคำ 132. จำทนทุกข์ยากแท้  เดินทาง ฟันฝ่าบุกบึงบาง หล่มห้วย เขาเขินป่ายปีนพลาง มิย่อ  นับเนิ่นพรหมโปรดด้วย ล่วงเข้าถึงเมือง 133. อย่าเคืองคำพี่อ้าย รำพัน แม่เอย ทุกอย่างจากใจสรรพ์ ทุกถ้อย รักนางอยากแนบฉัน อกพี่ อกนุชบอกรักน้อย นิ่มเนื้อยาใจ 134 ยินเสียงอกว่าเจ้า รักเรียม ใยท่าทางจะเขียม เล่าน้อง รักจริงเอ่ยมาเตรียม ฟังอยู่ จริงบ่จริงฮักต้อง บอกให้ยินคำ  135 กรรมสิใครจักกล้า บอกใคร หญิงน่าอายถึงใจ รักล้น มิควรกล่าวออกไป อายนี่ มิกล่าวดีกว่าพ้น จักต้องอับอาย 136 เออใช่เรียมย่อมรู้ ไอ่คำ น่างยิ่งคนงามจำ เรียบร้อย รักมากบ่อยากทำ เก็บอยู่ จริงใช่ไหมน้องน้อย รักล้นแต่อาย 137.  พี่ทายถูกต้องพี่ ผาแดง ถึงไอ่จักฮักแพง อดไว้ มิพูดมิอาจแฝง ทำอวด  ขอนิ่งดีกว่าได้ อยากได้เป็นทอง 138 ครรลองพ่อแม่ได้ บอกสอน พูดมากเสียไพตอน กล่าวอ้าง ตำลังรับนิ่งนอน ดีกว่า ขอไม่พูดดูบ้าง อยากได้ก้อนคำ ๑๓๙. ผาแดงจำสื่อรัก   ปักใจยามพบนาง ช่างน่ารักน่าหลง  จงจักป่วงเจียนบ้า หากชักช้าเย็นใจ  ท้าวจึง ได้ประชิด รับขวัญจิตบอกรัก อ้ายมักน้องไอ่คำ  ยินเขาร่ำลือนาน  เจ้างามปานนางฟ้า ยามข้าได้มาพบ สบตัวเจ้างามล้ำ งามยิ่งคำเขาอ้าง  งามกว่าข้างสาวสรรค์  อ้ายใฝ่ฝันถึงเจ้า ทุกค่ำเช้าเจ็บอก ตกหลุ่มรัก ไอ่น้อง  ดังพี่ต้องมนต์สวรรค์  เทพช่างสรรอุ้มสม  สองภิรมย์สมรัก  พักพิงเพียงค่อนคืน  พอตื่นกลับมิเห็น เนื้อเย็นเจ้าอยู่ไหน พี่โหยไห้ร่ำหา เจียนจักบ้ามึนมัว  จนปวดหัวเป็นไข้ หาน้องไอ่มิเห็น รอตอนเย็นค่อยพบ สบเนตรน้องยินดี เป็นเช่นนี้หลายวัน จะว่าฝันมิใช่ จะว่าไข้มิเป็น  หรือว่าเล่นไม่จริง น้องหญิงลวงหลอกอ้าย ใจพี่หายมากเจ้า  ขาดแม่แสนโศกเศร้า   ปวดร้าวนักแล แม่เอย ๑๔๐. แน่นักนะพี่เจ้า ผาแดง หลอกไอ่หมดตัวแรง ยิ่งน้อย คุมเหงช่างกำแหง นักนี่ มาข่มใจด้วยถ้อย หลอกข้าดีใจ ๑๔๑. หมดตัวไปสิ้นอย่า เยาะกัน พี่เอย ถึงไอ่เป็นเมียวัน หนึ่งนี้ เป็นไปชั่วชีวัน มีเปลี่ยน ใจแล ขอโปรดรักอย่าลี้ หลบให้ปวดใจ ๑๔๓. ไหนมาจักปลอบเจ้า ขวัญเรียม รักแม่หาใดเทียม ไอ่น้อย มามะแม่อย่าเหนียม แอบอุ่น อกเอย อบแอบอกยอดสร้อย ไอ่น้องสุขเกษม ๑๔๔. เปรมปรีดิ์ซิพี่เจ้า ตามใจ มากัดมาขบไหน อย่าดิ้น รักจริงอย่าหลบไว กัดหน่อย อยากกัดกินหมดสิ้น พ่อเจ้าปากหวาน ๑๔๕. ตามใจมิขัดข้อง ขุ่นเคือง ปากพี่หวานประเทือง จิตได้ ดูเลยแม่จักเฮือง ใจแน่ มาพี่ดูดดื่มให้ ข่วยให้อิ่มเอม ๑๔๖. เปรมใจมากซิอ้าย เบาเบา รัดแน่นอึดอัดเขา เจ็บแล้ว จะจ๋าแม่นงเยาว์ ขอโทษ มิอยากคลายน้องแก้ว กอดเจ้าอุ่นใจ ๑๔๗. นี่แน่ะใจอุ่นอ้าง หลอกกัน หากอุ่นปล่อยวางฉัน ห่างไว้ วางยากโรคความดัน กำเริบ นาแม่ ดันทุรังอยากได้ ไอ่น้อยเคียงกาย ร่ายสุภาพ ๑๔๘. เพลียใจนักผัวดื้อ  ถืออารมณ์เป็นใหญ่  ไอ่บอกอย่ากอดรัด พี่กลับฟัดแทบแหลก  อกแทบแตก รัดรึง  ขอบดูดดึงเจ็บอก  ตกจากฟูกไม่วาง  กอดฟัดอย่างกับบ้า  ด่าก็ไม่ยินฟัง  ชั่งเอาแต่ใจตน คน เขาเบื่อแล้วนะ จะมิให้หอมอีก หลีกไปอยู่ห่าง ๆ แน่ะช่างบ้ามาเชื่อ  เบื่อไอ่น้อยจริงหรือ ทำไขสือมิสน เล่นเอาคนใจหาย  นึกว่าหน่ายไอแล้ว  โหพ่อยอดดวงแก้ว   ไอ่ล้อเล่นนา พ่อนา โคลงสามสุภาพ ๑๔๙.  คราสองครองรักกัน สองพันผูกลึกล้ำ แนบแน่นทั้งสองก้ำ ต่างเคล้าเคลียคลอ ๑๕๐. พอดีล่วงเลยกาล นานกว่าเดือนยิ่งแล้ว นางไอ่คำไม่แคล้ว กล่าวถ้อยคำควร พี่เอย ๑๕๑. ขอชวนวอนพี่ชาย ยามเมื่อกลายเจ้า ครองคู่นางแค่เค้า หมดสิ้นหมดตัว แลนา ๑๕๒. เรียกผัวคงจักได้ นางมอบให้หมดสิ้น วอนพี่อย่างพลิกลิ้น ช่วยให้จัดการ ๑๕๓. วานพี่ไปในเมือง กล่าวเรื่องเราชื่นชู่ พ่อแม่ควรจักรู้ พี่อ้ายว่าไร ๑๕๔. ไอ่คำว่าควรนัก พี่รักมากนักน้อง คำที่นวลเรียกร้อง ย่อมได้ยินดี ๑๕๕. พี่คงกลับคืนเมือง บอกเรื่องปู่ย่าไซร้ เป็นเฒ่าแกขอให้ อย่างนี้จึ่งควร เจ้าเอย ๑๕๖. นวลนางกอดผาแดง ฮักแพงนักพี่อ้าย ยากจักห่างกันคล้าย จักสิ้นขาดใจ พี่เอย ๑๕๗. ไอ่คำอย่าตระหนก พี่ยกให้นวลน้อง เป็นเมียที่ถูกต้อง จัดให้ดีงาม ๑๕๘. ยามพี่ไกลห่างเมีย เสียใจหนักนาถน้อง หวังจัดการถูกต้อง มิท้ออดทน เจ้าเอย ๑๕๙. จนใจยามพี่ห่าง นางอย่าหมองหม่นเศร้า รักษานวลน้องเจ้า พี่นี้สุดถนอม ร่ายสุภาพ ๑๖๐.  จอมขวัญเอ๋ยเมียรัก   อ้ายฮักเจ้าเพียงใจ อ้ายฮักไอ่เพียงตา  ยามจักลาสั่งน้อย คอยพี่อยู่ข้างหลัง ระวังกายแลใจ  อย่ายอมใครเกาะแกะ   อย่าให้แตะผิวนวล  ผู้บ่าวชวนอย่าเหลียว ใครมาเกี้ยวอย่าสน อ้ายกังวลหวงแหน  แพงเหลือแสนสองแก้ม  ใครอย่าแต้มเกาะแกะ  ชายอย่าแปะแอบลูบ ใครอย่าจูบ ของพี่ ยามอ้ายหนีห่างไกล  แพงหัวใจเนื้อนวล  หนุ่มใดชวนอย่าหลง ใจมั่นคงเถิดน้อง ฝากใจเจ้าปกป้อง ไอ่น้อยจอมขวัญ พี่เอย ๑๖๑. หลายวันฟันฟฝ่าพง บุกป่าดงมากหมู่ไม้ ขุนเขามากยิ่งไซร้ สัตว์ร้ายนานา ๑๖๒. มาเห็นแดนนาคราช ประหลาดงูชุมล้น งูสิงงูเห่าพ้น แอบเร้นซอกหิน ๑๖๓. ยินเสียงแปลกจงอาง มองอีทางสามเหลี่ยมปล้อง สิงดงมันจดจ้อง อยู่โน้นงูหลาม ๑๖๔. ยามเห็นนั่นงูเขียว เกี่ยวพันกิ่งแมกไม้ สามเหลี่ยมหลบแล้วไซร้ อย่างนี้งูหลาม ๑๖๕. งามเหลือมแลลวดลาย งูสายทองปี่แก้ว ทางมะพร้าวลายแพร้ว อวบอ้วนงูปลา ๑๖๖. แลหางูห่างไว้ ออกไปมิอยากใกล้ ฟาดพุ่มทำเสียงไว้ อยากให้งูไกล ๑๖๗. ผ่านไปเป็นแนวป่า หนาแน่นมะค่าแต้ มะหาดหันที่แท้ เบียดขึ้นเป็นดง ๑๖๘. ตรงหน้ายูงยางดู เคียงคู่ตะบากกั้น บังเบียดกระถินสั้น สักใกล้มะสัง ๑๖๙. คนทาบังไผ่รวก พวกยาวงามไผ่ปล้อง ไผ่หกไผ่หอมจ้อง อยากใกล้กลิ่นหอม ๑๗๐ ซอมดูไผ่ไร่บ้าง พุ่มงาม ฝนตกแตกหน่อยาม พบเข้า ขอขุดแบ่งเอาถาม ขอไผ่ เอาแค่พอกินเจ้า อย่าได้ขุ่นเคือง ๑๗๑. ฟูเฟื่องคุณหน่อเจ้า ไผ่มี ขุดหน่อดินงามสี สะอาดแท้ ยามสุกแน่นหม้อดี รสอร่อย หวานนิดมันยิ่งแล้ ไผ่ต้มแซบหลาย ๑๗๒. หน่อยาวเผาสุกได้ สีเหลือง อัดหน่อปี๊บมิเปลือง เก็บได้ ขูดขีดเขียนมิเคือง วางแดด ผึ่งนา เก็บเผื่อยามแล้งได้ เก็บไว้ทำแกง ๑๗๓. เขาแปลงเป็นหน่อไม้ แบบดอง เก็บอยู่หลายเดือนลอง รสลิ้ม เปรี้ยวมากเร่งจับจอง ขายถูก แกงไก่เชิญลองลิ้ม เลิศล้นรสแกง ๑๗๓. แฝงค่าประโยชน์ล้น ไผ่พันธุ์ ควรจักสงวนช่วยกัน ปลูกไว้ ทดแทนที่ชอบฟัน ถางออก มากแฮ เขาโล่งหลายลูกไซร้ ไผ่ล้วนถูกถาง ๑๗๔. ปางพญาขอมเจ้า  นงเยาว์ไอ่เติบกล้า  นวลหน้าน้องงดงาม คนลือตามทั่วเขต ทั่วประเทศแดนใกล้  ลือไปถึงต่างแดน นางไอ่แสนงดงาม ยามนี้พระพ่อเจ้า อยาก จัดลูกแต่งเหย้า   จัดให้สมควรแลนา ๑๗๕.  พญาขอมประกาศ  ถึงญาติมิตรประชากร  ตอนนี้เป็นเดือนหก ตกถึงคราวจักบูชา พญาแถนตนอาจ   ประกาศบุญบั้งไฟ   ใครทำเก่งเร่งจัดมา  จักมีท้าประลอง ของใครขึ้น ชนะเลิศ ประเสริฐยิ่งรางวัล ของกำนัลมากมาย ยอดโฉมฉายนางไอ่ ยกให้ได้ตบแต่ง แปลงเป็นมเหสี  รางวัลดีเลิศล้ำ  เชิญทัวแดนทุกก้ำ  แข่งท้าประลอง กันแล ๑๗๖.  ผองชนยินข่าวแล้ว  ชื่นชม คุณท่านคิดเหมาะสม นักแล้ว ไอ่คำงดงามคม นวลเนตร ควรแก่คนยอดแก้ว เก่งกล้าเกินใคร ๑๗๗. แผ่ไปสารสื่อแจ้ง ชุมชน คามเขตเมืองสกล ทั่วหล้า ปากต่อปากคำคน ไปทั่ว บางกลุ่มชนหาญกล้า จักเข้าแข่งขัน ๑๗๘. หลายเมืองพลันจัดสร้าง เร็วพลัน หนักหมื่นนี่สำคัญ ไม่น้อย เลือกหาช่างทำกัน ยากยุ่ง ทำหมื่นดินดำด้อย บ่ได้มิแรง ๑๗๙. แยงหากระบอกไม้ ไผ่ตง หกศอกวัดมั่งคง ลุข้อ ลนไฟชะเนาะคง สามรอบ ขั่นแน่นตีเถียดข้อ สุดท้ายสลักแทง ๑๘๐. แปลงดินดำขับให้ สมควร เป็นช่างทราบกระบวน รอบด้าน หกสามหนึ่งมวล น้ำหนัก หกนั่นขี้เจียบ้าน เรียกขี้ประสิว ๑๘๑. สามแบบดำถ่านไม้ ฉำฉา สองอย่างเคี่ยวก่อนครา หนึ่งนั้น ดินจะเปื่อยน้ำมา นองเจิ่ง เติมถ่านลงดูดนั้น เหือดแห้งจึงดี ๑๘๒. ผึ่งทีพอหมาดแห้ง บดกัน ครกบดละเอียดพลัน เรียบร้อย เขาเรียกหมื่อสำคัญ อัดหลอด กระบอกหนึ่งใช่น้อย หมื่นน้ำหนักมวล ๑๘๓. ชวนกันทำสากไม้ ช่วยตำ ยัดหมื่อกระบอกทำ ยืดเยื้อ หลายวันแน่นเต็มกรรม ตีเถียด ปากและก้นทะลุเชื้อ สอดใส้ชะนวน ๑๘๓. ควรช่างออกแบบใส้ ทะลวง แทงช่องสอดรูกลวง แต่งไว้ เสร็จสรรพมัดลูกพวง ติดรอบ ติดแน่นหางด้วยไม้ ไผ่ล้วนหางยาว ๑๘๔. คราวนี้ตาช่างเอ้ บั้งไฟ เช่นแต่งสุดไฉไล หยดย้อย แพรวพราวยิ่งไฉน ยามแห่ จักอวดกันของข้อย เลิศล้นหลากงาม รายสุภาพ ๑๘๕  ยามเที่ยวบุญบั้งไฟ  ไปเมืองท่านพญาขอม  คนยอมเดินทางยาก ลำบากสองสามวัน มาถึงทันงานสนุก ทุกบ้านเขาเตรียมการ เลี้ยงอาหารผู้คน มิสนใจต่างถิ่น จัดให้กินอิ่มหนำ เสร็จแล้วนำไปงาน เชินเบิกบานเต็มที่  เหล้ายามีดาดดื่น  ผู้คนตื่นเบิกบาน สุขสราญสมใจ แบกบั้งไฟเที่ยงเซิ้ง  เถิงบ้านนี้ขอข้าว  ถึงบ้านสาวขอเกี้ยว  เที่ยวสนุกสนาน เขาแจกทาน ทั่วถึง งานจึงได้สนุก  ทุกผู้คนเบิกบาน  สามวันงานถึงจุด  ที่สุดชมบั้งไฟ จักขึ้นไปสมปอง พี่น้องมากันพร้อม  กราบไหว้เทพท่านพร้อม  ช่วยให้สู่สวรรค์ เถิดนา รายสุภาพ ๑๘๖. สรรมามากมายนัก  มักเป็นบั้งไฟน้อย  ขึ้นหายจ้อยมองมิเห็น  บ่ายจึงเป็นบั้งไฟหมื่น แตกตื่นมีเจ็ดเมือง  มีเรื่องประกาศไป ใครชนะมีรางวัล ที่จัดสรรเงินทอง แถมอีกน้องนางไอ่ ใครชนะอภิเษก เป็นเอกอัครมเหสี  ต่างยินดีทั่วหล้า  ต่างหลั่งมาใคร่เห็น ใครจักเป็นเขยเจ้า หลั่งไหลกันมาเฝ้า   แต่เช้าจนเย็น แลนา โคลงสามสุภาพ ๑๘๗.เห็นบั้งไฟฟ้าแดด แผดเสียงดังกึกก้อง ดังเยี่ยงเสียงฟ้าร้อง ลับฟ้าหายไป ๑๘๘.ถัดมาใช่ท่านท้าว สงยางยาวไม่น้อย จุดปล่อยไปเรียบร้อย สู่ฟ้าเพียงดาว  แลนา ๑๘๙. คราวของท่านพญาขอม ฝักแคออมแต่งไว้ ยาวยิ่งแปลกนักได้ ตื่นเต้นฮือฮา ๑๙๐. ฟังว่าจักจำเรียง แหละยินเสียงดั่งช้าง สามครบรอบที่อ้าง ร่ำร้องเสียงพลาย ๑๙๑. หลายเสียงกะโพกช้าง อีกข้างพลุดังใกล้ แตกตื่นกันยิ่งไซร้ ตื่นเต้นพอใจ ๑๙๒. ตะไลสี่กระบอก หมุนออกขับสู้ฟ้า ควันส่งเกลียวส่องหน้า ใคร่รู้ถึงไหน ๑๙๓. ไฟชะนวนถึงฐาน ผ่านจุดโหวดไฟบั้ง ทะยานขึ้นบ่รั้ง โหวดพริ้วส่งเสียง ๑๙๔. เพียงครูจินายตื้อ บรือส่งเสียงร้อง สายตาคนจดจ้อง บักตื้อมันหมุน ๑๙๕. ฝักแคดุนชะนวน ควันป่วนสีขาวคลุ้ง เปลวไฟดังสีรุ้ง จุดบั้งไฟแสน รายสุภาพ ๑๙๖. แถนแตกตื่นตกใจ  ชมบั้งไฟพญาขอม  จินายก้อมปรู๊ดปร๊าด  สวยงามขาดตะไล หมุ่นขึ้นไปเมืองฟ้า  ควันเกลียวน่าชื่นชม  แบกโยนตมน่ายช่าง   อ้างเพราะบั้งไฟซุ  ดุงจริงพวกนักเซิ้ง  เล่นรื่นเริงมิถือ  ฝึกฝีมือมาใหม่ ปีหน้าให้มันขึ้น อย่าได้มึนเมาค้าง จ้างก็มิยอมไป เป็นบั่งไฟมันซุ  เสียงกุรุกะระ  ประเดียวก็ระเบิด  เกิดมันขายขี้หน้า   บั้งไฟพญาขอม เมืองที่พร้อมชนะ  ก็จะมีศรีแก้ว อีกหนึ่งแล้วเซียงเหียน เมืองที่เพียรฟ้าแดด เมืองคู่แฝดสงยาง ต่างก็พึงพอใจ  ถามเจ้าใหญ่พญาขอม จะยอกยกนางไอ่ แต่งกับใคร หนอเจ้า โกรธดั่งผีมันเข้า  แบบนี้บ่เอา รายสุภาพ ๑๙๗.  เล่ามากระฮอกน้อย  คอยติดตามขบวน  จ้อรถนวลน่างไอ่  กระโดดไปต้นขาม  ไต่ตามกิ่งฉำฉา โดดมาต้นมะยม  จ้องชมงามไอ่คำ  ทำเสียงร้องกริ๊กกริ๊ก  ไอ่น้อยพลิกผินหน้า ตาสบกระฮอกด่อน อ่อนเจ้ารักหลงไหล  อยากจะได้มาชม บุญเคยสมปางก่อน  อ่อนเจ้าเป็นภรรยา  สามีเป็นหนุ่มหล่อ นางก่อพลอยหลงไหล  มีใจต่อเจ้าชาย เสียดายมันเย่อหยิ่ง มิมองหญิงใดใด  เขาจับให้แต่งงาน นางคราญลูกเศรษฐี  มันมิมีน้ำใจ  มิได้รักแหนหวง  ล่วงคืนวันเปล่าดาย สุดท้ายถึงวันพราก จาก กันเพราะวางวาย  โฉมฉายพยาบาท คาดโทษวันข้าวหน้า  ข้ากับมันอย่าได้คบ  สบเป็นผัวเมียกัน ให้มันคอยหลงไหล  ใฝ่รักฉันฝันหา เจียนจักบ้าเลยแก แต่นั้นก็ดับขันธ์ วันนับนานเกิดมา เป็นกัลยา ไอ่แก้วงามเลิศแล้วในปฐพี  ส่วนสามีจอมหยิ่ง ชิงเกิดเป็นภังคี  กรรมมันมีหลงไหล นางไอ่คำเจียนบ้า บุพกรรมมิช้า  ส่งให้หลงนาง แลนา โคลงสามสุภาพ ๑๙๘.ทางไหนเสียงกะฮอก นางไอ่บอกพี่เลี้ยง เพราะมากมันเพราะเพี้ยง เทพไท้บันดาล ๑๙๙. นงคราญแลคบไม้  พบทันไดกะฮอกน้อย กระโดดหายไปจ้อย แบบนี้เสียดาย ๒๐๐.ตรงปลายมาอีกนวล ชวนกันมองมิช้า กระฮอกมันด่อนจ้า แปลกแท้แม่คุณ ๒๐๑.บุญนักที่และเห็น มันเป็นกระฮอกข้อย มามะกระฮอกน้อย อยากได้เจ้าจริง ๒๐๒. นักการหญิงไปแจ้ง คำแพงนางอยากได้ กะฮอกด่อนนั่นไซร้ ช่วยด้วยพ่อพราน ๒๐๓. มินานเขาสะกัด ลัดทางกระฮอกเจ้า ตามมั่นมินโดดเข้า นั่นต้นใหญ่โต ๒๐๔. มะเดื่อกะฮอกชอบ ไต่ตามขอบกิ่งไม้ เจอลูกมันเกาะไว้ กัดเคี้ยวขบพลาง  ๒๐๕.  ทางหนึ่งมันแลนาง ช่างงดงามนักไอ่เจ้า ภังคีวิ่งคอยเฝ้า ไต่ต้อยตามขบวน ๒๐๖. พรานตามชวนจดจ้อง จนต้องยกหน้าไม้ ยิงถูกกระฮอกได้ หล่นแล้วดีใจ รายสุภาพ ๒๐๗. ภัยถึงฆาตภังคี  คงเพราะมีกรรมเก่า  เจ้าจึงถูกยิงเจียนตาย แต่มิวายอาฆาต พยาบาท ผู้คน ทำร้ายตนถึงตาย หมายจักกินเนื้อกู  ขอให้สูพบเห็น  เป็นเนื้อกินมิสิ้น กินทั้งบ้านบึงบาง ต่างมีรสอร่อย  คนตั้งร้อยตั้งพัน  ได้กินกันอิ่มหนำ คำที่อธิษฐาน  จงบันดาลเป็นไป พิษฐาน ไว้เช่นนี้  ทวยเทพจงโปรดชี้  ช่องให้เป็นไป โสดเทอญฯ โคลงสองสุภาพ ๒๐๘. ในเอกซธีตา  ร่ำลือว่าแจกเนื้อ  พรานไพรเขาก่อเกื้อ   แจกให้ทุกคน ๒๐๙. จนใจพวกเป็นม่าย   วุ่นวายพรานบ่ให้ เสียดายเลยบ่ได้ ยกเว้นกลุ่มเดียว ๑๗-มี.ค.-๐๕ ๒๑๐. แปลกเจียวกระฮอกด่อน ตอนแรกมีเล็กน้อย เขาแบ่งคนกว่าร้อย บ่สิ้นยังเหลือ ๒๑๑. เมื่อข่างลือออกไป ใครเขายินต่างจ้อง รีบช่วยแบ่งขอร้อง อยากได้รีบมา ๒๑๒. นานาคนได้แบ่ง รีบไปแต่งกับข้าว คักคักต่างฮึกห้าว ลาบเนื้อบ้างแกง ๒๑๓. แสงไฟส่องสว่าง กระจ่างทั่วทุกบ้าน เซ็งแซ่เสียงกล่าวต้าน อิ่มแท้อร่อยเกิน ๒๑๔. เพลินกันจนดึกดื่น เริงรื่นกันทั่วหน้า ค่อนคืนคงเหนื่อยล้า เงียนถ้วนทุกคาม ร่ายสุภาพ ๒๐๙. ยามข่าวร้ายไปถึง   บึงบาดาลสุวรรณ นาคราชนั้นพิโรธ  โทษมันฆ่าภังคี แบบนี้มันต้องถล่ม   เอาให้จมบาดาล  บ้านเมืองเอกซะธีตา  มากำแหงกับกู มาเหวยสูลูกหลาน  กูมีงานให้ล่ม ไปจมเมืองพญาขอม  พวกมันพร้อมกินลูกกู   สูอย่าเอามันไว้  ถล่มไล่จมให้หมด งดให้พวกไม่เกี่ยว  นาคาเที่ยวประกาศ ดาดาด ด้วยงูใหญ่ พ่นไฟเล่นไปทั่ว เสียงน่ากลัวครั้นครื้น   คนแตกตื่นยิ่งไซร้ มหันต์ภัย เริ่มเค้า  ถล่มบ้านจมเมือง โคลงสี่สุภาพ ๒๑๐. เหลืองแดงเขียวสลับล้าง ถล่มเมือง ขบวนนาคธงเหลือง ถล่มซ้าย ธงเขียวอ้อมขวาเคือง พิษพ่น ทัพใหญ่ธงแดงย้าย ถล้มด้านกลางเมือง ๒๑๑. เรือนชานยุบสู่ใต้ บาดาล เซ็งแซ่เสียงคนปาน ร่ำไห้ ครืนครืนแผ่นดินลาน ถล่ม นองท่วมชลหลั่งได้ ท่วมท้นชะธีตา ๒๑๒. ประชานับหมื่นได้ ดับไป ดับเนื่องเหตุเภทภัย มิร้อน เย็นท่วมทับดับไป ดินถล่ม ไหลท่วมเมืองดั่งต้อง สู่หม้อทองแดง ๒๑๓. แยงยลเหลือหมู่บ้าน ยังยืน ยังอยู่พวกม่ายฝืน อยู่ได้ เขามิแจกเนื้อคืน คงสงบ ดอนแม่ม่ายนั่นไซร้ บัดนี้เรียกขาน ๒๑๔. ผาแดงกลับจากบ้าน  รีบมา ขับขี่บักสามครา รีบร้อน ครืนครืนเยี่ยงแผ่นผา ถล่ม เป็นห่วงนักไอ่อ้อน แจ่มเจ้าเป็นไฉน ๒๑๕. ทันเห็นนางไอ่น้อย ส่งเสียง ช่วยหน่อยเคาะจำเรียง นั่นฆ้อง นางตีบอกคนเพียง เรียกช่วย ยังช่วยเตือนพี่น้อง รีบได้หลีกไป ๒๑๖. บักสามรีบกลับแล้ว หมุนวน น่างไอ่จับหางทน ยึดไว้ ดินล่มไล่จวนจน ตามติด ยากจักคิดช่วยได้ ไอ่น้อยหลุดไป ๒๑๗.เสียใจนักนิ่มน้อง หลุดมือ แกงอ่อมนั่นแหละคือ เหตุแท้ กินกระฮอกเลยถือ เป็นบาป คอยฉุดจมยากแก้ ฉุดให้หลุดลอย ร่ายสุภาพ ๒๑๘. เห็นน้อยจมต่อหน้า   อ้ายเจียนบ้าไอ่คำ  คงเพราะกรรมจึงพราก  จากเจ้า เจียนขาดใจ โถไอ่น้อยยอดรัก  เจ้าจักจมอยู่ไหน  นากดึงไปบาดาล   พาลนัก นาคพวกนี้  ถือดีว่ามีฤทธิ์ จมจนมิดบ้านเมือง  ขุนเคืองคนเขาไย  ใครจักรู้ดูออก  คนเขาบอกแจกเนื้อ  เพื่อครอบครัวรับเอา  เขาผิดแค่อาหาร รับทานกันเข้าไป  นาคกลับให้เขาตาย ล่มสลายทั้งบ้าน พาลนักหนานาคราช  ไม่ฉลาดก่อกรรม  จำจากไปแล้วน้อง  ได้แต่มองลับลา โอ้ขวัญตาขวัญใจ  น้อไอ่คำนางแก้ว ห่างน้องแล้ว สุดหล้าดับดิน แม่เอย  ร่ายสุภาพ ๒๑๙. สิ้นคนรักคำแพง  ท้าวผาแดงหดหู่  อยู่ที่เมืองผาโพง  มิมีโล่งเบาใจ  หนัก หน่วงไซร้โศกศัลย์  คิดถึงวันเคียงคู่  อยู่กับนางไอ่แก้ว  คิดแล้วสะอื่นอก คิดมิตก เจ็บหนัก เสียคนรักต่อหน้า ฟ้าใยจึงหฤโหด  โทษนางเพียงเล็กน้อย  พลอยวิบัติ ฉิบหาย จนถึงตายย่อยยับ  นาคมันกลับทำลาย อ้ายเสียใจยิ่งนัก ขอหักหาญแก้แค้น   ขอคุณแถนอวยข้า ถ้าผาแดงเป็นผี  จักต่อตีกับนาก มันพรากไอ่น้อยไป ข้าจักใคร่  ฟาดฟัน เอาให้มันย่อยยับ สมกับทำเมียข้า แรงอาฆาตรุนแรง จนผาแดงล้มตาย  กลายเป็นผีพยาบาท  อาฆาตเมืองบาดาล  พาลยกทัพไปตี  ศรีสุวรรณนาคราช  ฟาดฟันกันไม่หยุด สุดแต่ใครมีฤทธิ์ หวังพิชิตให้พ่าย คล้ายสิบวันสิบคืน  ตายแล้ว ฟื้นมารบ ไม่รู้จบรู้สิ้น เดือนร้อนอินทร์บนฟ้า ต้องลงมาสั่งสอน สัตว์เดือดร้อนทั่วไป ภัยจากสูรบกัน เวรกรรมนั่นไม่จบ  รบกันมิรู้สิ้น  ทั้งบนดินใต้น้ำ ไพร่พลซ้ำวอดวาย บาปเหลือหลายก่อกรรม  จักนำสู่วิบัติ  รู้แจ่มชัดเช่นนี้  ยังต่อตีไม่หยุด สุดผู้นำบ้าใบ้ เดียวกูสาบส่งอีกไซร้  หากแม้นไม่รา โคลงสองสุภาพ ๒๒๐. สองนายทัพย่อมรู้ ขืนต่อรบยากสู้ จักได้ชนะชัย ๒๒๑. ตายไปมันต่างฟื้น มาก่อรบคึกครื้น บ่ได้หวาดกลัว ๒๒๒. สองหัวทัพที่เฝ้า นบท่านพระอินทร์เจ้า นอบน้อมยินดี ๒๒๓. ทันทีอินทร์บอกแจ้ง สูแต่งทัพรบแสร้ง เสกให้สงคราม โคลงสี่สุภาพ ๒๒๔. ยามพลสองฝ่ายล้วน ผูกมนต์ เสกแต่งรบกันกล เก่งกล้า ตายไปเสกอีกหน หลอกล่อ รบเล่นยังอวดท้า ดังบ้ามัวเมา ๒๒๕. เขลานักบอกหน่อยให้ แถลงไข เพราะเหตุผลอันใด ขุ่นข้อง รบอาจดับเหตุไหม อาจสงบ หากมิอาจสงบต้อง ต่อนสู้นานไหม ๒๒๖. ใจสองคงตอบได้ สงคราม ยากจบอาจคุกคาม ไม่สิ้น รบต่อยิ่งต่อตาม นานแน่ มิอาจเดายากปลิ้น แผ่นฟ้าแผ่นดิน ๒๒๗. อินทร์แจงสูรบแล้ว ทุกข์ทน เสียไพร่ทหารพล มากแล้ว ควรหยุดไต่ถามตน ดูหน่อย รบหาโล่บแคล้ว จักได้ตะบอง ๒๒๘. สูสองเป็นดั่งจ้าว ครองพล ควรช่วยส่งสุขชน รอบข้าง เภทภัยปัดเป่าคน ชมชื่น ควรมุ่งหมายดังอ้าง นี่แท้ผู้นำ ๒๒๙. กรรมสูเอาแต่ข้าง เภทภัย บาดเจ็บล้มตายไป ไม่น้อย กิจก่อเสื่อมเสียไหน บอกหน่อย นำแต่เดือดร้อนสร้อย ส่งให้ปวงประชา ร่ายสุภาพ ๒๓๐.  นาคราชไม่แย้ง  ผาแดงก็เห็นด้วย  ช่วยให้การสงบ จบสงครามเสียได้ สองฝ่ายไซร้เย็นลง   คงยินดีเชื่อฟัง คำสั่งสอนองค์อินทร์ ยินดีเลิกกองทัพ กลับคืนเมืองแห่งตน  ฝึกฝนใฝ่คุณธรรม  ละบาปกรรมสั่งกุศล   ชำระตนให้ จิตผ่อง  ตามครรลองศาสนา  มุ่งประชาเป็นสุข  ทุกกิจเกื้อครรลอง คลอง แห่งธรรมดีงาม  ตามที่อินทร์ท่านแจ้ง ผาแดงพึงทราบไว้ นางไอ่แก้มีกรรม บาปเคยทำไว้มาก  ถูกลากจมดับดิ้น  สิ้นชีพไปถูกจำ  บำเพ็ญเพียรใช้บาป ไต้ทะเลสาบบาดาล คงนับนานจักพ้น  จงตั้งตนทางดี  ที่เป็นบุญกุศล อุทิศ ผลถึงนาง ได้สะสางบาปกรรม นำไปสูภาคหน้า ถ้าบุญสูคู่กัน สิ่งที่ฝันคงได้ บุญกุศลส่งให้  สุขเกษมโสดเทอญฯ ๒๓๑ เดินมาสุดหยุดยั้ง นิฏฐิตังสังวัณณา   บรรยายมาแต่ต้น    จนถึงตอนอวสาน   ขอกราบกรานคุณพระ   รัตนตรัยแก้ว  ช่วยให้แผ้วผ่องจิต  สิ่งที่คิดเลื่อนไหล   เป็นไปตามมุ่งหวัง  ทั้งบิดามารดร   คุณให้พรสัมฤทธิ์   พรให้กิจสมประสงค์  สิ่งจำนงเรียบร้อย ผาแดงนางไอ่สร้อย เสกไว้กลกานท์ แลนา  ขุนทอง ศรีประจง