......................ผมแต่งกาพย์ปู่สอนหลาน โดยพยายามเลือกใช้กาพย์ทุกชนิดในสาระคำร้อยกรองไทย ที่มีกาพย์ ๒๔ ชนิด ทั้งที่เคยเรียนมาไม่กี่ชนิดเอง เลยตั้งใจแต่งให้ครบ ๒๔ ชนิดนั่นแหละ แล้วนำมาโพสไว้ที่เวบนี้ครับ เพื่อท่านที่สนใจอาจแวะเข้ามาดูได้ ขอบคุณครับ
ขุนทอง ศรีประจง
๔ สิงหาคม ๒๕๖๒
| กาพย์ปู่สอนหลาน | ||
| โดยขุนทอง | ||
| ๒.๒ กาพย์รัสสปักข์ | ||
| o..กาพย์ปู่สอนหลาน.......... | ตั้งใจ | |
| ตรองแต่งดูเป็นไร | เลือกกาพย์ | |
| รัสสปักข์พิไล | งามแบบ | |
| บาทเจ็ดคำสามไว | ตรองแต่ง | |
| บาทสี่เก้าคำใช้ | แปลกแท้ลองดู | |
| o..เอกโทมิต้องชู | ชักชอบ | |
| ห้าคำลงตามกรอบ | ดีแน่ | |
| วรรคหลังสองทุกรอบ | เจนจัด | |
| สัมผัสบาทแรกครอบ | ที่ห้าสามบาท | |
| o..มิขาดส่งต่อบท | ถัดไป | |
| ปลายบทบาทแรกไว | สัมผัส | |
| ที่เหลือเชิ่นเดิมใคร | อยากเล่น | |
| ลองเถิดเหมือนโคลงไซร้ | แต่ไร้เอกโท | |
| o..ปูหวังขีดเขียนเรื่อง | สั่งสอน | |
| ฝากแก่ลูกหลานตอน | มาเยี่ยม | |
| ลางคนชอบมานอน | เป็นเพื่อน | |
| ฟังนิทานอ่อนอ้อน | เล่าให้สนุกกัน | |
| o..อ้ายเปมันอยากฟัง | คำกาพย์ | |
| สอนลูกหลานซึมซาบ | นะปู่ | |
| เอาเถิดนอนพังพาบ | ฟังเล่า | |
| จักสอนพวกแกทาบ | ทามแล้วปองปุน | |
| o..หนึ่งเรื่องคุณพระแก้ว | สามดวง | |
| ลูกหลานเป็นพุทธพวง | ผุดผ่อง | |
| พุทธมามกะปวง | นอบถือ | |
| พุทโธธัมโมดวง | รัตน์แก้วแวววาม | |
| o..สังโฆแนวงดงาม | ถือมั่น | |
| ทำวัตรสวดมนต์สรรค์ | เสร็จสรรพ | |
| สมาทานกัน | ตัวข้า | |
| ยึดที่พึ่งพลัน | พทธธรรมสังโฆ | |
| o..พุทธังมโนนอบ | สักการ | |
| ธัมมังสังฆังขาน | ครบเครื่อง | |
| นับถือดั่งดวงมาลย์ | นบนอบ | |
| คุณจักมีนับนาน | ร่มเย็นในธรรม | |
| ๒.๑ กาพย์ทีฆปักข์ | ||
| o..คำสอนเย็นนักยิ่ง | ซึ้งใจ | |
| ละชั่วบาปทำไป | หมองหม่น | |
| ทำแต่บุญผ่องใส | ดวงจิต | |
| สุขสกลที่ใคร่ | สุขจริง | |
| o..สิกขาศีลชัดยิ่ง | สำคัญ | |
| ละฆ่าส่ำสัตว์สรรพ์ | ปาณา | |
| อทินน์ห่างไกลกัน | กลัวบาป | |
| ละกามาบุญพลัน | เพิ่มพูน | |
| o..มุสาเว้นค้ำคูณ | ควรยิ่ง | |
| เลือกสรรคำพูดจริง | สัจจะ | |
| ชนชมชื่นชายหญิง | ยกย่อง | |
| เชื่อสาระตำล้วน | ค่าแพง | |
| o..สุราดีกรีแรง | ฤทธิ์มาก | |
| ติดเข้าเลิกยิ่งยาก | เมาหนัก | |
| เขาด่าเป็นขี้กลาก | นามเหล้า | |
| คนที่รักตนให้ | ห่างมัน | |
| o..อิมานิปัญจะ | สิกขา | |
| ตั้งใจยึดนำมา | ปฏิบัติ | |
| เป็นกิจประจำพา | ขัดกล่อม | |
| ใจผ่องพัฒนา | งามยิ่ง | |
| o..ละบาปมวลทิ้งได้ | ใจดี | |
| ดังแต่งเครื่องทรงมี | วาดยิ่ง | |
| วาดงามนักคนที | ศีลแต่ง | |
| เหล่าชายหญิงแซ่ซร้อง | ชื่นชม | |
| o..กุสลัสสูปนิยม | สั่งมาก | |
| อุปสรรคลำบาก | ฟันฝ่า | |
| หวั่งแต่ดีถึงยาก | ทนอยู่ | |
| บุญกุศลจักได้ | มากมี | |
| o..ดีจิตปริโย | ทปนัง | |
| ชะกิเลสก็มลัง | หมดจด | |
| ครบสามหลักยัง | จำแม่น | |
| ถือดังกฏทำได้ | มงคล | |
| ๒.๓ กาพย์ตรังคนที | ||
| o..ฝึกตนสีลสิกขา | ถือศีลห้าทำไฉน | |
| ปาณาเว้นฆ่าได้ | มิกระทำบาปกรรมมวล | |
| o..ข้อสองอทินนา | ของเขาอย่าหยิบน่าสรวล | |
| เขาเรียกโจรมิควร | เราผู้ดีมีศีลธรรม | |
| o..กาเมสุมิจฉา | เจ้าชู้อย่าพบงามขำ | |
| เกี้ยวพาเขาบาปกรรม | หัวงูโผล่มิค่อยงาม | |
| o..มุสาวาทาเวร | พูดจาเน้นคนไถ่ถาม | |
| สัจจริงเหมาะควรยาม | สนทนาน่าชื่นชม | |
| o..สุราเมรยะ | ละเสียได้จึงจักสม | |
| ผู้คนเขานิยม | ส่วนขี้เมามิค่อยดี | |
| o..ห้าเวรเว้นเพราะบาป | จรรยาหยาบเสื่อมเสียศรี | |
| เขาหมิ่นค่าด้อยมี | เสื่อมเสียหายอับอายคน | |
| o..ถือศีลใส่ใจไว้ | จะเที่ยวไปมิสับสน | |
| มีบาปอย่ากังวล | ศีลละเว้นเวรไม่มี | |
| ๒.๔ กาพย์มหาตรังคนที | ||
| o..สิกขาสองเรื่องจิต | สติชิดอย่าหลุดหลบหนี | |
| สมถะนั่นแหละดี | ฝึกฝนจิตสนิทใจ | |
| o..สมัยสิทธัตถะ | ครั้งท่านละบ้านเมืองไฉน | |
| โมกขธรรมมุ่งไป | จักฝึกตนพ้นทุกข์เวร | |
| o..กราบอาราฬดาบส | ได้จำจดสิ่งที่เห็น | |
| กรรมฐานที่ฝึกเป็น | ทางแห่งฌานสี่ประการ | |
| o..บารมีโพธิเพ็ญมา | แก่กล้าเกินแค่ไขขาน | |
| สี่ขั้นทรงเชี่ยวชาญ | เรียนจบสิ้นวิชาครู | |
| o..ไปพบสำนักสอง | ตามครรลองศึกษาดู | |
| สี่ขั้นครบแปดรู้ | สมาบัติแปดครับครัน | |
| o..มิลุโมกขธรรม | จำลาจากเสาะสืบสรรพ์ | |
| มากมายวิธีนั้น | ยิงมิใช่สิ่งมุ่งมา | |
| o..ปัญจวัคคีย์พบ | ยามท่านจบสิ่งที่หา | |
| เป็นศิษย์ตามตำรา | ทักทายไว้เมื่อยังเยาว์ | |
| o..ล่วงถึงอุรุเวล | เส้นทางดูจะเปลี่ยวเหงา | |
| ริมน้ำจึงยึดเอา | ที่พักพิงอิงไทรงาม | |
| o..บำเพ็ญเกือบหกปี | ยังมิมีสิ่งใคร่ถาม | |
| ล่วงพ้นตายนิยาม | โมกขธรรมเป็นฉันใด | |
| o..ทุกกรกิริยา | กระทำมายิ่งยวดไฉน | |
| มิอาจบรรลุได้ | จนนึกหน่ายหยุดพักรอ | |
| o..หันมารับอาหาร | ทรมารมากเกินหนอ | |
| อ่อนแรงคงมีพอ | จะทำกิจการใดใด | |
| o..ปัญจวัคคีเห็น | นึกว่าเป็นท้อสงสัย | |
| พากับละจากไป | อุรุเวลสงบพลัน | |
| o..บำเพ็ญบารมี | ณโพธิ์ศรีพิเศษสรรค์ | |
| มินานพบมรรคอัน | พิเศษสุดพุทธคุณ | |
| o..สรุปทางที่สิกขา | กระทำมาจนเกื้อหนุน | |
| สมถะทางแห่งบุญ | สมาบัติผลชัดเจน | |
| o..จนเมื่อเพียรทางใจ | ใช้สติจนแลเห็น | |
| รูปนามนั่นคือเกณฑ์ | วิปัสสนาพาลุญาณ | |
| o..อรหันต์สัมพุทโธ | ภิญโญยิ่งองอาจหาญ | |
| กิเลสริดรอนราน | หมดจดสิ้นผุดผ่องใจ | |
| o..กรรมฐานจึงแจกสอง | ครองสมถะมิสงสัย | |
| ผลฌานสิ่งที่ได้ | มิใช่สิ้นกิเลสคุณ | |
| o..ทรงฌานใจสงบ | มิได้พบกิเลสวุ่น | |
| ออกฌานมันรุกรุน | โลภโกรธหลงคงเหมือนเดิม | |
| o..ส่วนทางวิปัสนา | ลุโสดาพาส่งเสริม | |
| อรหันต์สุดทางเติม | ดับกิเลสหมดสิ้นไป | |
| o..มรรคาพิเศษนี้ | ชี้กระจ่างสว่างไข | |
| ล่วงโมกขธรรมได้ | เส้นทางนี้พิเศษจริง | |
| o..สัตถาประกาศสอน | นรากรเหล่าชายหญิง | |
| บริษัทสี่พึ่งพิง | สัตถุศาสตร์ของศาสดา | |
| โพสที่ ๓ | ||
| ๑.๓ กาพย์จิตลดา | ||
| o..เป็นพุทธสาวกา | เรียกขาน | |
| อุบาสกสีกา | หญิงชาย | |
| ถือไตรรัตน์นานนัก | เพราะคุณ | |
| ปกปักใจกายมั่น | เดชา | |
| o..สองสีลานิปอง | ปฏิบัติ | |
| กระทำการเป็นวัตร | ทุกวัน | |
| ยามเข้าจักจัดอ้าง | สมาทาน | |
| จริยะสรรค์ศีล | มั่นคง | |
| o..มิถือมงคลตื่น | ตูมตาม | |
| มีเหตุมีผลยาม | รับรู้ | |
| รัตนะสามสรรพ | ที่พึ่ง | |
| ถือมั่นทุกผู้ล้วน | ทราบดี | |
| o..สี่แสวงบุญด้วย | พุทธธรรม | |
| ตามกอปรบุญบาปกรรม | ชัดแจ้ง | |
| ปุญญเขตจดจำ | เจนจัด | |
| หมดจดมิแสร้งสร้าง | อื่นใด | |
| o..ส่งเสริมศาสนาใจ | ก่อเกื้อ | |
| บำรุงพระเณรใน | อาวาส | |
| กุฏศาลาเรื้อร้าง | ซ่อมแซม | |
| ใจบุญองอาจน้อม | นบไตร | |
| o..เบญจคุณครบในตน | งามยิ่ง | |
| กิจวัตรสรรพสิ่ง | สมภาพ | |
| ประสกใจจริงดู | ประเสริฐ | |
| คนทั่วถิ่นทราบได้ | ชื่นชม | |
| ๑.๔ กาพย์มหาจิตลดา | ||
| o..สมบัติอื่นอีกมี | ควรรู้ | |
| ดูแลพระเณรเถร | เคารพ | |
| ละอายบาปสู้หลีก | ผลากเสีย | |
| สัตย์ซื่อเจนจบ | มาดมั่นคุณธรรม | |
| o..ท่องบ่นจำจดคำ | สวดได้ | |
| สมาธิฝึกเสมอ | มิขาด | |
| ขยั่นหมั่นฝึกให้เชียว | ชาญเชาวน์ | |
| สติมั่นมิพลาดการ | ฝึกฝนจัดเจน | |
| o..ศึกษาเห็นอรรถธรรม | ถูกต้อง | |
| วิเคราะห์เหตผลควร | พึงเชื่อ | |
| ละบาปบุญปองเกื่อ | ก่อกูล | |
| แจ่มใจอ่อนเอื้อใฝ่ | ธรรมคุณ | |
| o..นานากิจคิดครุ่น | ควรทำ | |
| กิจก่อคุณทุกกรรม | บุญส่ง | |
| จิตพัฒน์พึงบำเพ็ญ | เพียรมาก | |
| กิจชั่วละปลงไว้ | อย่าทำ | |
| o..บุพพกรรมพึ่งสั่งไว้ | มากมวล | |
| คือกิจเกิดคุณควร | สั่งสม | |
| นานาประมวลบุญ | มีค่า | |
| ควรกระทำสมสร้าง | เสกสร้างสุดสม | |
| โพสที่ ๔ | ||
| ๑.๕ กาพย์สินธุมาลี | ||
| o..พรหมแห่งบุตรชายหญิง | ปิตุ | |
| มาตาพระคุณห้า | สถาน | |
| ความชั่วบาปอย่าลุ | ทำหนา | |
| ดีงามควรบรรจุ | มากทำ | |
| o..วิชชาจำสั่งไว้ | มีคุณ | |
| ดังกุศลผลบุญ | เลอค่า | |
| ถงคราวเลือกดรุณ | ดูช่วย | |
| มีครอบครัวสกุล | มั่นคง | |
| o..สินทรัพย์เจาะจงมอบ | บุตรธิดา | |
| มิมากมายแต่มากค่า | คูณควร | |
| ครบครันคุณมาตา | ปิตตุ | |
| พึงกราบพรหมทังหน้า | แลหลัง | |
| o..บำรุงตอบท่านตั้ง | ใจจง | |
| เจ็บป่วยมิลืมหลง | ใฝ่เฝ้า | |
| ทำตามท่านสอนคง | ห่างชั่ว | |
| กรรมที่งามค่ำเช้า | เสกงาม | |
| o..สินทรัพย์ตามที่ได้ | รับมา | |
| จักแจงเพิ่มพัฒนา | ดียิ่ง | |
| บุญกุศลสืบเสาะหา | เสริมส่ง | |
| ยามท่านอยู่ดีจริง | บุญบอก | |
| o..ออกดียิ่งยินเจ้า | ทำดี | |
| พ่อแม่สุดสุขขี | อิ่มเอื้อ | |
| ยิ่งรักยามเจ้ามี | บุญก่อ | |
| บุญเกิดแม่อิ่มด้วย | อิ่มใจ | |
| o..กายจิตพ่อแม่ให้ | เรามา | |
| ดูแลตนนั่นหนา | ดีอยู่ | |
| ดีเพิ่มดีเลิศพา | ท่านชื่น | |
| ทำตนดีควรคู่ | ค่าควร | |
| ครูอาจารย์และศิษย์ | ||
| ๑.๖ กาพย์มหาสินธุมาลี | ||
| o..ครูหวังชวนศิษย์ได้ | ดิบดี | |
| จึงสั่งสอนวิชชามี | มวลมาก | |
| เปิดเผยสรรพสิ่งชี้ | ทางบอก | |
| ยกย่องชื่นชมอยาก | ให้ได้ดีงาม | |
| o..เป็นศิษย์ตามรับใช้ | คุณครู | |
| เรียนท่องจดจำดู | จดแจ้ง | |
| ละชั่วทำดีตรู | ประพฤติ | |
| พัฒนาคนไม่แย้ง | เพราะได้ครูสอน | |
| สามีและภรรยา | ||
| o..สามีเขาเรียกด้วย | เสมอนาย | |
| นำครอบครัวโดยพาย | เดินหน้า | |
| หลบหลีกภัยเสียหาย | ปลอดโปร่ง | |
| เป็นสุขครอบครัวถ้า | เก่งกล้าสามี | |
| o..ภรรยาเพราะเธอเลี้ยง | ครอบครัว | |
| กินอยู่ของลูกผัว | จัดแต่ง | |
| เป็นแม่ทุกคนกลัว | เกรงแม่ | |
| มีคุณธรรมเสกแสร้ง | แม่ล้ำเลิศคน | |
| มิตรสหาย | ||
| o..เพื่อนมีดีชั่วล้วน | คบกัน | |
| คบง่ายคนดีสรรค์ | เสริมส่ง | |
| มีดีประคองกัน | ไกลบาป | |
| มิปลอยปละประสงค์ | ช่วยพ้นบาปเวร | |
| o..เพื่อนดีเป็นดังแก้ว | ส่องทาง | |
| รักใคร่มิจืดจาง | แม่นหมั้น | |
| แนะนำมรรคกระจ่าง | ดีชั่ว | |
| คุณมิตรดีใฝ่ฝั้น | ฝ่ายข้างทางดี | |
| นายและลูกน้อง | ||
| o..เป็นนายมีพวกพ้อง | จัดการ | |
| มอบกิจควรบริหาร | รอบคอบ | |
| จัดกิจเหมาะสมสาน | เสริมส่ง | |
| ประมวลกำกับชอบ | เช่นนี้จึงควร | |
| o..มีนายรับมอบด้วย | กิจควร | |
| ศึกษากระทำชวน | ชืนได้ | |
| ผลงานครบกระบวน | ดียิ่ง | |
| ทุกสิ่งชวนชื่นไซร้ | ลูกน้องทำดี | |
| โพสที่ ๕ ปูสอนหลานอิทธิบาท ๔ | ||
| ๑.๗ กาพย์นันททายี | ||
| o..ทักกันสองเจ็ดแล้ว | กรกฎา | |
| หมายส่งญาติกา | ทั่วถ้วน | |
| อีกมิตรสหายา | ทุกท่าน | |
| เจริญสุขสวัสดิล้วน | อยู่เย็น | |
| o..บารมีที่สร้าง | ปางบรรพ์ | |
| บุญก่อปัจจุบัน | สั่งสร้าง | |
| รวมพลังส่งพรสรรค์ | เสริมส่ง | |
| ทุกท่านสบสุขอ้าง | เพราะพรหม | |
| o..สมควรจักเอ่ยอ้าง | อิทธิบาท | |
| ฉันทะชอบกิจอาจ | ทำได้ | |
| วิริยะขยันคาด | งานเสร็จ | |
| จิตตะรอบคอบใคร่ | คิดทำ | |
| o..วิมังสารอบด้าน | พิจัย | |
| อิทธิบทส่องไข | กิจสร้าง | |
| สัมฤทธิ์สฤษดิ์นัย | หมายมาด | |
| ยึดมั่นคุณธรรมอ้าง | คู่ควร | |
| ขุนทอง ประพันธ์ | ||
| ปู่สอนหลานด้วย พรหมวิหาร ๔ | ||
| ๑.๘ กาพย์มหานันททายี | ||
| o..ลุวันยี่สิบเก้า | กอคอ | |
| เทพพรหมอวยพรพอ | สุขเกื้อ | |
| ลาภยศที่รอจง | สำเร็จ | |
| รมย์รื่นพรเอื้อให้ | เกษมสันต์เกษมศรี | |
| o..พรหมวิหารสี่ข้อ | คุณธรรม | |
| ควรก่อกิจเกิดสรรพ์ | มากไว้ | |
| เมตตาจิตนำนัย | โอยอ่อน | |
| กรุณจับใจเอื้อ | โอบเอื้ออำนวย | |
| o..มุทิตาชอบด้วย | ยินดี | |
| คนเขาสุขเรามี | จิตเอื้อ | |
| อุเบกขาที่ใจ | สงบ | |
| เขาเข้มแข็งเกื้อด้วย | นิ่งด้วยสงบใจ | |
| o..คนเป็นผู้ใหญ่ล้วน | บำเพ็ญ | |
| ครบสี่ธรรมดีงาม | แบบอย่าง | |
| พฤติกรรมเป็นศรี | งามสง่า | |
| ควรชื่นชมอ้างได้ | แบบผู้เป็นพรหม | |
| ขุนทอง ประพันธ์ | ||
| ปู่สอนหลานด้วย สังคหวัตถุ ๔ | ||
| ๑.๙ กาพย์วชิรปันตี | ||
| o..ชมรมชุมชนนั้น | ต่างผูกพันมั่นหมาย | |
| ญาติกันสายเลือดมี | ต่างดูดีจริงเชียว | |
| o..บ้างก็เกี่ยวดองกัน | ผูกสัมพันธ์ใกล้ชิด | |
| สมสนิทพึงใจ | ต่างรักใครกลมกลืน | |
| o..สงเคราะห์ชื่นธรรมสี่ | ทานังมีแบ่งปัน | |
| สองสำคัญพาที | งามวจีน่ารัก | |
| o..สามก็มักทำตน | ให้เป็นคนมีค่า | |
| อัตถจรรยามากมาย | ดูสบายวางตน | |
| o..ให้เป็นคนสม่ำเสมอ | จักพบเจอก็ง่าย | |
| มีหลากหลายน้ำจิต | มั่นมากมิตรไมตรี | |
| o..ชนยินดีคบหา | วาสนายิ่งนัก | |
| ผูคนมักนอบน้อม | ผูกมิตรพร้อมอำนวย | |
| o..มีกิจช่วยแบ่งเขา | อาสาเข้าให้แรง | |
| ช่วยเข้มแข็งชุมชน | ต่างมีมนต์คุณธรรม | |
| o..อวยเอื้อนำเกษมสุข | หายไกลทุกข์ภัยเข็ญ | |
| อยู่รมเย็นสังคม | ต่างนิยมคุณธรรม ฯ | |
| ขุนทอง ประพันธ์ | ||
| ปู่สอนหลานด้วย วุฒิ ๔ | ||
| ๑.๑๐ กาพย์มหาวชิรปันตี | ||
| o..ต่อไปธรรมสำคัญ | คนเข้ารู้กันวุฒิสี่ | |
| สัปปบุรุชี้ | คนกันจึงดีจะเจริญ | |
| o..ชีพดำเนินมงคุณ | คบได้คือบุญทุกยาม | |
| โอกาสตามตนจรรยา | กายใจวาจาแบบงาม | |
| o..คู่ควรตามฝึกเป็นคุณ | กุศลอดุลย์พัฒนา | |
| ธรรมศึกษาเพราะฟัง | คำสอนจีรังภิญโญ | |
| o..โยนิโสใคร่ครวญ | เหตุผลแหละชวนพิจารณ์ | |
| สัพธัมมหาญปฏิบัติ | จึงจะจำรัสจำรูญ | |
| o..พึงเพ็ญพูนกล่าวมา | ชื่อพัฒนาธรรมวุฒิ | |
| ประเสริฐสุดจำเริญ | ชีวิตดำเนินอริยา | |
| o..โชคชัยมาเอกอุดม | จึงจักดีสมวุโฒ | |
| การภิญโญจำเริญ | ชีพจักดำเนินอริยา ฯ | |
| ขุนทอง ประพันธ์ | ||
| สอนหลานเรื่องอคติ ๔ | ||
| ๑.๑๑ กาพย์พรหมคิติ | ||
| เรื่องถัดไปลำเอียง | เหตุมีเพียงสี่ประการ | |
| เพราะรักใคร่บันดาล | บ้างโทสะจึงเบี่ยงเบน | |
| บางทีก็โง่เขลา | จึงทำเอาเสียหลักเกณฑ์ | |
| ข้อสี่ลำเอียงเวร | เพราะเกรงกลัวจนลนลาน | |
| ความยุติธรรมพลอยเพี้ยน | เพราะอาเกียรณ์คนเล่าขาน | |
| ด้วยเหตุสี่ประการ | ทำเสียชื่อเสียคุณธรรม | |
| แม้อยากบริหาร | บริวารมีประจำ | |
| ปกครองคนยึดคำ | เที่ยงตรงนำจึงจักดี | |
| ยึดหลักแห่งเหตุผล | จักเลือกคนตามวิถี | |
| วิทยาปัญญามี | ขยันกิจจรรยางาม | |
| สาธุคุณธรรม | นำประพฤติมิต้องถาม | |
| เที่ยงตรงแหละทุกยาม | ปฏิบัติจำรัสแล ฯ | |
| ขุนทอง ประพันธ์ | ||
| สอนหลานเรื่อง ปธาน ๔ | ||
| ๑.๑๒ กาพย์มณฑกคติ | ||
| o..สวัสดีนะครับคุณ | นับเป็นบุญได้ทักทาย | |
| บารมีเทพทังหลาย | แลพรหมช่วยอำนวยพร | |
| o..ขอจงสุขเกษม | เอิบอิ่มเอมสโมสร | |
| ปธานหนึ่งสังวร | ระวังบาปมิกวนใจ | |
| o..บาปมีปหานะ | ลดเลิกละดีไฉน | |
| กุศลผลดีให้ | ภาวนาจงเกิดมี | |
| o..เกิดแล้วอนุรักษ์ | ความงามจักมิห่างหนี | |
| ครบหลักปธานสี่ | พึงบำเพ็ญเป็นประจำ | |
| o..ผลบุญที่ก่อเกิด | ล้วนประเสริฐควรกระทำ | |
| ดีงามจะกน้อมนำ | ดำเนินไปทางมงคล | |
| o..ห่างไกลภัยเคราะห์เข็ญ | สบร่มเย็นมิสับสน | |
| โชลาภมิกังวล | ย่อมบังเกิดประเสริฐแล ฯ | |
| ขุนทอง ประพันธ์ | ||
| กาพย์สอนหลาน ปาริสุทธิศีล ๔ | ||
| ๑.๑๓ กาพย์ตุรังคธาวี | ||
| o..ปาริสุทธิสีลาอุตตมะจริยากร | ||
| หนึ่งปาฏิโมกข์ริฝึกฝนตอนปฏิบัติขจัดบาปบำเพ็ญ | ||
| สองอินทรีย์สังวรณ์ก็มีสำรวมระวังเห็น | ||
| อาชีวะก็จะพิสุทธิ์เป็นปัจจัยพิจารณ์จิตารมณ์ควร | ||
| o..เช้าสมาทานศีลเบญจาทุกสิกขาบททวน | ||
| ปาณาติบาทมิฆาตสัตว์ล้วนละเวรสงบมิพบขุ่นเคืองใจ | ||
| อทินนามิหยิบนำพาสิ่งของคนอื่นไป | ||
| กาเมเว้นกามเวรลูกเมียใครมีควรวุ่นจะขุ่นหมองฤดี | ||
| o..ศึกษาสิ้นอรรถก็มียินแล้วเข้าใจเนื้อความ | ||
| ปฏิบัติศีลวัตรมานะตามสติก่อจะพอละบาปเวร | ||
| สำรวมอินทรีตาหูยินดีระวังตามกฏเกณฑ์ | ||
| บาปกรรมปะก็ละดุจจะเห็นกองขยะก็ละหลบหลีกไป ฯ | ||
| ขุนทอง ประพันธ์ | ||
| ๑.๑๔ กาพย์มหาตุรังคธาวี | ||
| o..จะบันทึกและน้อมนำตรึกระทึกขวัญจะขาน | ||
| กรรมจะทำสติปัฎฐานสี่จะพบคำรพกายานุปัสนา | ||
| สติตามบทบาททุกยามและงามจริยา | ||
| คิดและติดสติตามมาจะเคลื่อนไหวก็ให้สติตามรู้ | ||
| o..ยืนอยู่อ้อจะเดินแหละหนอมิรอจะตามดู | ||
| เดินแหละเพลินสติก็สู้ติดตามเห็นและเย็นสบายอารมณ์ | ||
| ย่างแล้วหนอละเอียดละออแหละพอจักชื่นชม | ||
| งามติดตามกายาภิรมย์อนุสิทธิ์วิจิตรอิริยาบทงาม ฯ | ||
| o..บางคราวขัดเจ็บปวดก็จัดแทบรัดคุกคาม | ||
| รู้แหละดูเวทนาตามมิปล่อยวางจะสางจนเข้าใจ | ||
| เจ็บมันเหน็บพอรู้ก็เจ็บและเก็บเวทนาไว | ||
| เป็นก็เห็นและหายห่างไกลสติติดและจิตตานุปัสนา ฯ | ||
| ขุนทอง ประพันธ์ | ||
| กาพย์สอนหลาน เรื่องสติปัฏฐาน ๔ (ต่อ) | ||
| ๑.๑๕ กาพย์กากคติ | ||
| o..บางคราวอารมณ์ก็บมิสมจากนอกมิไกล | ||
| กลับเกิดที่จิตเองคิดแจ่มใสแหละควรจักใช้เหนี่ยวนำอารมณ์ | ||
| เรียกขานธัมมานุปัสนาหลายท่านนิยม | ||
| จักใช้ก็ดีและมีอารมณ์วิริยะสมปฏิบัติชาญ | ||
| o.. สติปัฏฐานสี่วิริยะมีมิท้ออาจหาญ | ||
| สมาธิเข้มและเต็มคนขานวิริยะวารอุดมพิไชย | ||
| อารมณ์สี่อย่างสายเกิดมาทางกายกายานุปัสนา | ||
| สุขทุกข์เย็นร้อนก็วอนจะหาจับเป็นอารมณ์ | ||
| o..เรียกเวทนาอนุปัสสาสติปัฏฐาน | ||
| ตามจิตที่คิดและติดต่อการผสมผสานจิตแหละตามดู | ||
| เขาเรียกจิตตาอนุปัสสนาสติตามรู้ | ||
| อารมณ์นึกคิดสนิทใจอยู่สติก็สู้ติดตามมิเลือน | ||
| o..จัดเป็นธัมมานุปัสสนาสติตักเตือน | ||
| สติเป็นใหญ่ มิให้จะเคลื่อนและหลงเลอะเลือนมั่นในอารมณ์ | ||
| พฤติกรรมกายก็ตามดูหมายติดตามนิยม | ||
| เวทนาเกิดก็เลิศแลสมปัฏฐานชื่นชมช่องทางปัญญา | ||
| ขุนทอง ประพันธ์ | ||
| กาพย์สอนหลาน เรื่องธาตุกัมมัฏฐาน ๔ | ||
| กาพย์ยานี ๑๑ | ||
| ถึงคราวสอนกัมมัฏฐาน | จะคิดอ่านอารมณ์ไหน | |
| ยึดถือจึงดีไซร้ | ท่านบอกว่าเลือกตามควร | |
| บางคนชอบธาตุดิน | บ้างยลยินอาโปหวน | |
| บางคนมิเรรวน | เลือกเตโชเป็นอารมณ์ | |
| ยายชอบวาโยค่ะ | วิริยะตามเหมาะสม | |
| บริกรรมตามนิยม | เตรียมตัวพร้อมก่อนจึงดี | |
| ยามเช้าฤๅยามเย็น | เห็นไหว้พระก่อนเสริมศรี | |
| แล้วนั่งภาวนามี | สมาธิเกิดง่ายดาย | |
| บริกรรมว่าอาโป | หรือวาโยตามสืบสาย | |
| ท่องไปไม่วุ่นวาย | สมาธิก่อเกิดมา | |
| จิตตกสู่ภวังค์ | บังเกิดมีนิมิตหนา | |
| ยามหลับท่านเรียกว่า | คือการฝันนั่งแหละคุณ | |
| ยามทำสมาธิ | วิริยะพาเกื้อหนุน | |
| นิมิตเกิดเป็นบุญ | สามระดับเรียกต่างกัน | |
| แรกเริ่มจิตแนบนิ่ง | สิ่งที่เป็นอารมณ์สรรพ์ | |
| นิ่งด้วยสื่อสัมพันธ์ | กับอารมณ์บังเกิดมี | |
| บริกรรมสมาธิ | ยังมิมั่นนานวิถี | |
| เสื่อมง่ายยังมิดี | พึงพากเพียรฝึกต่อไป | |
| ภวังค์ระดับสอง | ครองนิมิตจิตแจ่มใส | |
| หลับตายังเห็นได้ | ดวงนิมิตติดตรีงตรา | |
| นิมิตอุคคหะ | จะช่วยให้ใจมั่นหนา | |
| ฝึกฝนจนก้าวหน้า | ระดับสามควรชื่นชม | |
| ปฏิภาคเป็นนิมิต | จิตแนบแน่นนิมิตสม | |
| ควบคุมตามนิยม | เปลี่ยนรูปสีตามพอใจ | |
| สมาธิระดับนี้ | ก้าวหน้าดีมิสงสัย | |
| หยั่งลงอัปณาได้ | ระดับสูงน่ายินดี | |
| อารมณ์กัมมัฎฐาน | ท่านกล่าวมามากวิถี | |
| สี่สิบกลมากมี | เลือกกระทำตามอารมณ์ | |
| ผลฝึกอย่างเดียวกัน | มีสามชั้นสมาธิ์สม | |
| สมถะชนนิยม | สมาบัติคือปลายทาง ฯ | |
| ขุนทอง ประพันธ์ | ||
| กาพย์สอนหลาน เรื่องอริยสัจ ๔ | ||
| ๓.๒ กาพย์ฉบัง ๑๖ | ||
| o..อริยสัจสี่อ้าง | มรรคคือเส้นทาง | |
| ปฏิบัติธรรมแปดประการ | ||
| o..สัมมาทิฐิประสาน | เห็นชอบชำนาญ | |
| รู้เหตแหละผลชั่วดี | ||
| o..สัมมาสังกัปคุณมี | ดำริชอบที่ | |
| คิดอ่านถูกต้องคลองธรรม | ||
| o..สัมมาวาจาถ้อยคำ | สุจริตน้อมนำ | |
| พูดจาพาทีงดงาม | ||
| o..สัมมากันมันตะยาม | ชอบธรรมกิจการ | |
| สุจริตมิผิดบาปกรรม | ||
| o..สัมมาอาชีพที่ทำ | ดีงามศีลนำ | |
| มิผิดศีลวัตรจรรยา | ||
| o..วิริยะสัมมา | สติแก่กล้า | |
| สมาธิมั่นคงจำเริญ | ||
| o..มรรคแปดดำเนิน | ครบถ้วนดีเกิน | |
| เกิดอริยสัจจา | ||
| o..สมุทัยปัญหา | ก็จักมีมีมา | |
| ระงับด้วยมรรคบริบูรณ์ | ||
| o..ตัณหาระงับดับสูญ | มรรคดังกองกูณฐ์ | |
| เผาผลาญจนดับระงับไป | ||
| o..เหตุดับทุกข์ดับดังไฟ | หมดเชื้อดับได้ | |
| หมดร้อนสงบสนิทเย็น | ||
| o..เยเกจิสมุทยังเห็น | ดับเหตุจึงเป็น | |
| ความดับสนิทแท้จริง ฯ | ||
| ขุนทองประพันธ์ | ||
| กาพย์สอนหลาน เรื่องอธิษฐานธรรม ๔ | ||
| ๓.๓ กาพย์สุรางคนางค์ ๒๘ | ||
| o.. | อธิฐานธรรม | |
| จิตใจผู้นำ | ตั้งไว้ทางดี | |
| ห่างฝ่ายบาปกรรม | น้อมนำส่งศรี | |
| คุณงามมากมี | สั่งไว้เป็นคุณ | |
| o.. | หนึงคือปัญญา | |
| ฉลาดวิทยา | สั่งสมเกื้อหนุน | |
| เหตุผลควรชอบ | สอบสวนเป็นบุญ | |
| จำเริญการุณ | จำรัสพัฒนา | |
| o.. | สัจจะจริงใจ | |
| ฝังอยู่เนื้อใน | หนักแน่นอุรา | |
| สามกรรมแน่ชัด | วิวัฒนา | |
| ซื่อสัตย์นำพา | เชื่อมั่นคุณธรรม | |
| o.. | จาคะอุปสรรค | |
| ทำดีชอบหัก | ขัดขวางกิจกรรม | |
| ละเลยเสียหาย | กับกลายถลำ | |
| ปละปล่อยอาจนำ | เสียหายมากมี | |
| o.. | อุปสมะใจ | |
| สงบเสียได้ | จักมิเสื่อมศรี | |
| มองเห็นทางเดิน | จำเริญดูดี | |
| คุณธรรมนำชี้ | ที่ถูกที่ควร | |
| ขุนทอง ประพันธ์ | ||
| กาพย์สอนหลาน ความไม่ประมาทในที่ ๔ สถาน | ||
| ๓.๔ กาพย์สุรางคนางค์ ๓๒ | ||
| o..อันการวางตน | คนเก่าชี้ชวน | |
| ลูกหลานก็ล้วน | เชื่อฟังยินดี | |
| ทำบุญตักบาตร | มิขาดนวลศรี | |
| กตเวที | ผู้มีพระคุณ | |
| o..ถือศีลห้าข้อ | มิรอวันศีล | |
| บาปมาถึงตีน | ยกข้ามเป็นบุญ | |
| มดแมงก็รอด | ปลอดภัยใคร่หนุน | |
| งดงามสกุล | จรรยาน่าชม | |
| o..อทินนาทาน | เรื่องการรับเอา | |
| สิ่งของที่เขา | มิให้ไม่สม | |
| เหมือนโจรนั่นไง | มิใช่นิยม | |
| ข้อสามคำคม | อย่าหลงเมียใคร | |
| o..ลูกสาวเขาหวง | อย่าล่วงลุเกิน | |
| อย่าจีบจนเพลิน | มิงามสดใส | |
| เขาเรียกเจ้าชู้ | อดสูจริงไหม | |
| ละเว้นห่างไกล | มงคลจรรยา | |
| o..วจีทุจริต | นึกคิดไถ่ถาม | |
| พูดดีทุกยาม | ละทุวาจา | |
| พูดปดส่อเสียด | รังเกียจมุสา | |
| สัจจะปัญญา | คุณค่ามากมี | |
| o..มโนทุจริต | กรรมคิดสำคัญ | |
| จำแนกต่างกัน | หนึ่งโลภวิธี | |
| สองโทสอาฆาต | พยาบาทกาลี | |
| โมหะท่านชี้ | ลุ่มหลงงมงาย | |
| o..สุดไม่ประมาท | องอาจงดงาม | |
| ทิฐิจริต | นึกคิดสัมมา | |
| ถูกต้องดีไซร้ | ห่างไกลมิจฉา | |
| กุศลพัฒนา | รุ่งเรืองจำเริญ | |
ขุนทองประพันธ
|
||
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น